Naslov
Temeşvarlı Osman Ağa’nın Esaret Hatıraları Adlı Eserinde Kullandığı Türkçe ve Etnik Kökeni Hakkında Dilbilimsel Bir İnceleme
(On the Language of “Memoirs of the Captivity” by Osman Aga of Timisoara and the Ethnic Origin of the Author)

Autori
Čaušević, Ekrem

Izvornik
Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD) / Journal of Ottoman Legacy Studies (2148-5704) Volume 5 (2018), 11; 23-31

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Radovi u časopisima, članak, znanstveni

Ključne riječi
Temeşvarlı Osman Ağa, Esirlik Hatıralarının Türkçesi, Balkan Slav Dillerinin Batı Rumeli Ağızlarına Etkisi, Bosna
(Osman Agha of Timisoara, the Turkish language of Osman Aghaʼs autobiography, the influence of Balkan Slavic languages on western Balkan Turkish dialects, Bosnia)

Sažetak
Öz: Makalede Temeşvarlı Osman Ağaʼnın Esaret Hatıralarıʼnın içeriği ve çarpıcı dil özellikleri incelenerek yazarın Türkçesi ve etnik kökeniyle ilgili farklı bir bakış açısı ve yorum sunulmaktadır. Alman Türkolog Richard Kreutel, Osman Ağaʼnın Slav asıllı bir dönme, Harun Tolasa ise bir Balkan Türkü olduğunu ileri sürmüşlerdir. Yapılan araştırmalar neticesinde elde edilen bulgular, Osman Ağaʼnın Bosnalı bir Müslüman aileden geldiği, evinde ve aile ortamında Türkçeden başka Boşnakça / Hırvatça konuşulduğu varsayımını hem yazarın kendisiyle ilgili verdiği dolaylı bilgiler hem hem dilbilimsel kanıtlar doğrulamaktadır. Esirlik Hatıralarıʼnı yazdığı dilin, ne Batı Rumeli Türkçesinde ne de Türkiye Türkçesinde hiç rastlanmayan en çarpıcı özelliği, tümleç işlevi gören mastarların tamamen çekimsiz olmasıdır, örneğin: biz dahi küçükten at binmek ve silah kuşanmak heves edip... ; herkes atına binip ve dışarı çıkmak murâd eyledikde... ; bazı evler kale içinde tutuşup yanmak başlayıp… Ne Romence ne de Sırpçada mastarlarla kurulan bu tip tümleçler olmadığına göre (Makedonca ve Bulgarcada zaten mastar yok), bu özellik Boşnakça / Hırvatça modellerine dayalı bir kopyalamadan başka bir şey olmasa gerek, örneğin: (Boşnakça / Hırvatça) Počeo je [plakati-ø] ; (Osmanağa) [Ağlamak-ø] başladı. Anahtar Kelimeler: Temeşvarlı Osman Ağa, Esirlik Hatıralarının Türkçesi, Balkan Slav Dillerinin Batı Rumeli Ağızlarına Etkisi, Bosna Abstract: The author of this paper attempts at determining the ethnic origin of Osman Agha by analyzing the Turkish language of his autobiography, with special emphasis on the syntax. The results of the analysis confirm Kreutelʼs assumption and suggest the possible Slavic origin of Osman Agha. The syntax reveals that the text was written by a person who was not a native speaker of Turkish. Aside from certain typical characteristics of the West Rumelian dialects, the syntax is marked by some distinct features e. g. omitting of the genitive and accusative suffixes, using wrong case of verbal noun -mAK when used as predicate complement (bazı hocalardan okumak yazmak öğrenip… ; biz dahi küçükten at binmek ve silah kuşanmak heves edip… ; herkes atına binip ve dışarı çıkmak murâd eyledikde… ; bazı evler kale içinde tutuşup yanmak başlayıp… etc.) Such syntactic models do not exist in the Turkish language, neither in the Anatolian and Rumelian dialects which use optative instead of the infinitive constructions. These distinct features cannot be explained as influences of Romanian, Serbian and Macedonian languages because such constructions do not exist in them. It is only in Croatian and Bosnian languages that indeclinable infinitive is used. Thereby the author of the paper concludes that it is almost certain that Osman Agha was a convert of Slavic origin, and that his mother tongue was either Bosnian or Croatian. Keywords: Osman Agha of Timisoara, the Turkish language of Osman Aghaʼs autobiography, the influence of Balkan Slavic languages on western Balkan Turkish dialects, Bosnia

Izvorni jezik
Ostalo

Znanstvena područja
Filologija

POVEZANOST RADA