Naslov
Fitonimite vo makedonskite i hrvatskite crkovnoslovenski tekstovi (Leksički paraleli)
(Phytonyms in Macedonian and Croatian Church Slavonic texts (Lexical parallels))

Autori
Makarijoska, Liljana, Šimić, Marinka

Izvornik
Makedonistika (0350-8102) 15 (2016), 1; 55-84

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Radovi u časopisima, članak, ostalo

Ključne riječi
fitonimite, makedonskite i hrvatskite crkovnoslovenski tekstovi, leksički paraleli, sinonimi
(PHytonyms, Macedonian and Croatian Church Slavonic texts, Lexical parallels, synonyms)

Sažetak
Врз основа на анализата можеме да заклучиме дека лексиката од областа на растителниот свет му припаѓа на основниот словенски фонд. Називите на дрвја: vr7ba, d4b7, l5s7, smr5ka, овошните дрвја §bl7ko, §goda, krou[a, k4pina, or5h7 се дел од општословенскиот и прасловенскиот лексички слој. Се среќаваат грчките заемки: zmirna грч. smÚrna, smÚrnh, kasi§ грч. kas…a, kass…a, kedr7 грч. kšdroj, kinamomon7 грч. kinn£mwmon, kiparis7 грч. kup£rissoj, krin7 грч. kr…non, mirodi§ грч. murwdik£, oriz7 грч. –ruza, – ruzon, pevg7 грч. peÚkh, pigan7 грч. p»ganon, sinap7 грч. s…napi, stakt7 грч. stakt», sukomori§, sukomari§ грч. sukomorša, sukamina, sukaminie грч. suk£minoj, tamn7y грч. qamnÒj, trivol7 грч. 6 Во македонскиот библиски превод ’зелен даб‘ (Свето писмо 1990: 1101). 82 tr…boloj, usop7 грч. Ûsswpoj, finik7 грч. fo… nix, латинизми: liliumь лат. lilium, nardь лат. nardus, palma лат. palma, roza лат. rosa, čiprьsь лат. cypressus и др. Oд зборовите потврдени во хрватскоглаголските текстови од готско потекло се: vino и vinogradь, a од западногерманско најверојатно лексемите ovoĉe и vrьtogradь. Повеќето германизми во хрватскоглаголските текстови навлегле од старовисоконемскиот, на пр. hlêvina, hlêviĉe и ovoĉe. Во помладите хрватскоглаголски текстови (на пр. во лекарственикот додаден во Жгомбичевиот зборник од XVI век), се потврдени многу ретки фитоними, меѓу кои има многу романизми, на пр. rožmarin, šegal или лексеми со непозната етимологија, на пр. kuš (Fatović-Ferenĉić, Dürrigl 1997: 232– 234). Се пројавува синонимијата при именувањето на голем број растенија. Од синонимските двојки ги бележиме: tr5va – b7ylie – zelie, sadovie – dr5vo, 'ito – p6[enica, vinograd7 – loza, d4b7 – d4b6c6 – hrastie, vr7ba – rak7yta, 3=6m7y – 3=6m7yk7 – ozim6c6, tr7nie – s4=6c6, sad7 – ro'd7, loboda – sadok7, so=ivo – l3]a, v5i§ – v5tv6, во хрватскоглаголскиот корпус ; bilie – zelie, vlьĉьcь – rêpie – torica, vrьba – vrьbie, vrьtь – vrьtlь – vrьtlьcь – vinograd – ovoĉnica – vrьtogradь, vrьtьskь – vrьtogradьskь, vêt’vь – vêtvie – vêica – bêê – kita – kitie, vêtvie – vêica, brьnestra – mrьtovnica, bêê – kitie, grozdь – grozdie – grozdovie, grebenica – otraslь – lozie, du- brava – lugь – lêsь, dubь – dubьcь – drêvo – hrastь, divьêkina – trьnie – gorestь, draĉie – divêkine – kolie – plêvelь – trьnie, divьêkina – trьnie – gorestь, žito – pńenica, žirь – pastvina, žilь – liliumь, ovoĉe – ovoĉie – plodь, êĉmenь – eĉmikь – ozimьcь, rêpie – vlьĉьcь – torica, лексички варијанти: smokvi – smokovnica, smoki – smokovnica – smokovie, паровите од словенско потекло и од грчко потекло: vl7=6c6, r5pie – trivol7, von5lica – menta – metvica – idiozmo. Mожеме да издвоиме парови од растенија и нивни плодови: smok7v6nica – smok7y, 'ito, p6[enica – klas7, zr7no, vinograd7 - grozd7, grozdie, loza – grozd7, grozdie, krou[a – krou[6ka. Во деривацијата на фитонимите се одразени разновидни зборообразувачки модели, употреба на синонимни суфикси со функционални цели. Анализата на начинот на номинација во оваа лексичко-семантичка група овозможува увид во диференцијацијата на лексемите, во репертоарот на зборообразувачките средства, односно зборообразувачките варијанти. На пр. bob7 – bob6c6, br5st7 - br5stie, smr5=6 – smr5=ie, d4b7 – d4b6c6, =esn7k7 – =esn6c6, l3]a – l3]ica, r5pa – r5pica – r5p6ka. Се среќаваат и деминутивни форми dr6v6ce, cv5t6c6. Лексичкиот фонд од областа на растителниот свет се збогатува и со големиот број придавски образувања, на пр. во македонските: bosil6kov7, br5stov7, vr7bov7, gor6sk7, gor6n7, dr5v6n7, d4brav6n7, k4pin6n7, loz6n7, l4'6n7, maslini=6n7, maslin6n7, man7dragorov7, or5hov7, smok7v6ni=6n7, smok7v6ni=6sk7, smok7v6n7, trav6n7, tr7nov7, tr7nov6n7, како и во хрватските црковнословенски текстови: alo-inь, vrьtьskь, vrьtogradьskь, goruńьnь, gorьskь, grozdovь, grozdovьnь, dubravьnь, eĉmenьnь, êĉmenьnь, eĉnenьnь, žitьnь, masliniĉьnь, maslinovь, maslinьnь, maslinьskь, ozimiĉьnii, pńeniĉьnь, smokovьnь, smrêĉevьnii, soĉivьnь, sêmenitь, travьnii, trьnovь и др.

Izvorni jezik
Ostalo

Znanstvena područja
Filologija

POVEZANOST RADA