Naslov
Inkluzija studenata s invaliditetom u sistemu visokog obrazovanja
(Inclusion of students with disabilities in the system of higer education)

Autori
Bošković, Sandra

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Ocjenski radovi, doktorska disertacija

Fakultet
Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju

Mjesto
Beograd

Datum
09.03

Godina
2015

Stranica
175

Mentor
Daniela, Ilić Stošović

Ključne riječi
studenti s invaliditetom ; inkluzija u visokom obrazovanju ; kvaliteta akademskog okruženja ; prilagodba na studij ; socijalna podrška
(students with disabilities ; inclusion in higher education ; the quality of academic environment ; adjustment to studies ; social support)

Sažetak
Načela osiguravanja inkluzivnog pristupa i jednakih prilika u visokom obrazovanju danas su dio globalne inicijativa za poticanje prava na obrazovanje za sve. Istraživanja socijalnih barijera na putu kvalitetnije i obuhvatnije inkluzije adolescenata sa invaliditetom u sistem visokog obrazovanja izdvaja sociološku dimenziju procesa inkluzije kao osnovni predmet interesa ovog istraživanja. Cilj ovog istraživanja bio je sagledavanje uzroka još uvek nedovoljnog učešća studenata s invaliditetom na visoka učilišta kroz ispitivanje percepcije studenata s invaliditetom o društvenom aspektu inkluzije, ispitivanjem percepcije studenta s invaliditetom o kvaliteti porodične i vršnjačke podrške kao prediktora akademskih postignuća i socijalne integracije studenata s invaliditetom. Istraživanje je sprovedeno od početka januara 2013. godine do kraja juna 2013. godine sa studentima s invaliditetom Sveučilišta u Rijeci, Sveučilišta u Zagrebu u Republici Hrvatskoj i studentima s hendikepom Univerziteta u Beogradu, Univerziteta u Novom Sadu u Republici Srbiji. U skladu s postavljenim istraživačkim podciljevima pored teorijske rasprave o problemima inkluzije i socijalne integracije adolescenata s invaliditetom sprovedeno je dvofazno istraživanja eksplorativnog karaktera. U prvoj fazi sprovedeno je anketno ispitivanja svih studenta s invaliditetom koji pohađaju neki od fakulteta u Republici Hrvatskoj i Republici Srbiji i rad na analizi i obradi statistički dostupne baze podataka o kvalitetu visokog obrazovanja studenata s invaliditetom. Od 280 ispitanika u Republici Hrvatskoj kojima su poslani ankentni upitnici, upitnik opštih podataka (Upitnik 1) i upitnik društvenih činilaca inkluzije (Upitnik 4) je, u potpunosti ispunilo 94 ispitanika. Stopa odziva ispitanika iznosila je 33, 6%, dok je u Srbiji od ukupno 250 poslatih anketnih upitnika 1. i 4. u potpunosti ispunilo 117 ispitanika što pokazuje stopu odaziva 41, 5%. Poseban naglasak je stavljen na pristupačnost akademskog okruženja, kao jednog od značajnih činilaca kvaliteta visokog obrazovanja studenata s invaliditetom.U prvoj fazi istraživanja istraživački postupak podrazumevao je korišćenje dva upitnika posebno izrađenih za potrebe ovog istraživanja: 1) Upitnik opštih podataka i 2) Upitnik društvenih činilaca inkluzije izrađenih za ovo istraživanje.U drugoj fazi, formiranjem uzorka studenata s invaliditetom odabranih metodom slučajnog uzorka, ispitanici su, pored Upitnika 1 i Upitnika 4 ispunjavali i Upitnik 2 i Upitnik 3.U drugoj fazi istraživanja upitnici su poslati na e-mail adrese 80 studenata s invaliditetom prema slučajnom odabiru koordinatora od mkojih je u potunosti ispunilo 62 ispitanika u Hrvatskoj 29 ispitanika, a u Srbiji 33 ispitanika. U sklopu ovog ispitivanja sprovelo se istraživanje i drugih protektivnih činilaca uspešne inkluzije, odnosno adaptacije na studije, odabirom relevantnih varijabli i primenom odgovarajućeg instrumentarija za ispitivanje adaptacije na studije i kvaliteta socijalne podrške, porodičnih odnosa i kvaliteta vršnjačkih (prijateljskih) relacija. Sprovedeno istraživanje dalo je uvid u percepciju studenata s invaliditetom o kvalitetu visokog obrazovanjau istraživanim zemljama i uvid u neke od uzroka još uvek nedovoljnog učestvovanja studenata s invaliditetom u visokom obrazovanju. Na planu teorijske rasprave o pristupu osobama s invaliditetom i inkluziji kao multimodalnom procesu istraživanje je pokazalo da je inkluzivni proces u visokom obrazovanju nastavak društvene potrebe drugačijeg sagledavanja problematike pristupa osobama s invaliditetom, kao značajne sociološke dimenzije kvaliteta života osoba s invaliditetom. Ujedno, istraživanjem je utvrđeno da postoji velika diskrepanca između proklamovanih i sporovedenih mera usmerenih na osiguravanje kvaliteta visokog obrazovanja studenata s invaliditetom. Analizom rezultata percepcije ispitanika studenata s invaliditetom o kvalitetu pristupačnosti akademskog okruženja pokazuje da ispitanici kvalitet pristupačnosti akademskog okruženja ocenjuju veoma lošim i ne postoji statistički značajna razlika između ispitanika iz Hrvatske i ispitanika iz Srbije, kao ni statistički značajna razlika u odnosu na pol ispitanika. Studiranje van mesta stanovanja, početne godine studiranja, prisustvo telesnog invaliditeta i podrška porodice koreliraju sa negativnom percepcijom kvaliteta akademskog okruženja.Rezultati istraživanja, koji se odnose na percepciju kvaliteta interpersonalnih odnosa u obrazovnom procesu u visokom obrazovanju, pokazuju da su ispitanici zadovoljni interpersonalnim odnosima sa profesorima i kolegama i kvalitet tih odnosa opisuju kao veoma dobar. Ne postoji statistički značajna razlika u oceni kvaliteta interpersonalnih odnosa između ženskih i muških ispitanika, kao ni između ispitanika iz Srbije i Hrvatske. Analizom učešća pojedinih faktora u percepciji kvaliteta interpersonalnih odnosa, pokazuje da većina ispitanika živi u gradu u kom studiraju, žive s roditeljima, o njihovom zdravstvenom stanju brine najviše majka, imaju veliku podršku porodice i da im je podrška porodice potrebna kako bi uspešno studirali. S obzirom na potrebu za podrškom porodice, ispitanici iz Hrvatske, kojima nije potrebna podrška porodice, pokazuju bolju emocionalnu adaptaciju na studije, dok ispitanici iz Srbije koji pokazuju potrebu za podrškom porodice pokazuju bolju emocionalnu adaptaciju na studije. Analizom ajtema koje pokazuju stepen podrške porodice utvrđeno je da ispitanici percipiraju dobru socijalnu podršku porodice, koja se iskazuje kroz emocionalnu, instrumentalnu i informacijsku podršku. Podatak ovog istraživanja da ispitanici i dalje iskazuju potrebu za podrškom porodice u studiranju upućuje na zaključak da percepcija studenata s invaliditetom o kvalitetu akademskog okruženja i odnosa unutar obrazovnog procesa uveliko zavisi od doprinosa i angažovanja porodice u studiranju. Rezultati istraživanja su pokazali povezanost među kategorijama percepcije studenata s invaliditetom o kvalitetu pristupačnosti akademskog okruženja, sistemske podrške i percepcije kvaliteta inerpersonalnih odnosa unutar obrazovnog procesa kao značajnog faktora u uspešnosti studiranja. Ispitanici ocenjuju podršku prijatelja kao dobru, što ukazuje da ispitanici imaju podršku prijatelja i da je podrška emocionalna, instrumentalna i informacijska. Analiza tvrdnji koje pokazuju podršku prijatelja, utvrđeno je da je udeo podrške prijatelja značajan u percepciji socijalne podrške, ali nes tatistički značajan. U skladu sa navedenim rezultatima istraživanje pokazuje značajnost aktivnog uključivanja studenata s invaliditetom u analizu kvaliteta visokog obrazovanja. Utvrđivanje potreba i postavljanje jasnih smjernica kvalitete akademskog okruženja preduvjet su za kreiranje modela visokog obrazovanja studenata s invaliditetom zasnovanog na inkluzivnom pristupu u visokom obrazovanju.

Izvorni jezik
Srp

Znanstvena područja
Pedagogija

POVEZANOST RADA