Naslov
Fenotipizacija alfa-1-antitripsina izoelektričnim fokusiranjem
(Phenotyping of alpha-1-antitrypsin by isoelectric focusing)

Autori
Matišić Danica

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Poglavlja u knjigama, pregledni

Knjiga
PRIMJENA AUTOMATIZIRANIH ELEKTROFORETSKIH METODA VISOKE DJELOTVORNOSTI U KLINIČKOM LABORATORIJU

Urednik/ci
Matišić Danica

Izdavač
Medicinska naklada

Grad
Zagreb

Godina
2011

Raspon stranica
29-36

ISBN
978-953-7468-12-5

Ključne riječi
alfa-1-antitripsin, fenotip, izoelektrično fokusiranje
(alpha-1-antitrypsin, phenotype, isoelectric focusing)

Sažetak
Alfa-1-antitripsin , A1AT, je najvažniji inhibitor proteaza u organizmu a njegovo djelovanje kao proteaznog inhibitora prvo je opisano na tripsinu pa otuda i potječe naziv „α1–antitripsin“, a nasljedni poremećaj „deficit α1–antitripsina“. Njegova osnovna zadaća, kao glavne antiproteaze u ljudskom tijelu, je neutraliziranje neutrofilne elastaze, ali i drugih serinskih proteaza koje mogu potjecati iz leukocita, alveolarnih makrofaga i mikroorganizama (npr. kimotripsin, plazmin, kalikrein, trombin, kolagenaza). Način djelovanja A1AT nije poznat ali čini se da između proteaza i A1AT nastaje čvrsta veza u molarnom omjeru 1:1 čime se inaktivira proteolitička aktivnost proteaza. Kod nedostatka antiproteaza, proteolitički enzimi izazivaju leziju elastinskih vlakana naročito u plućima, te posljedično nastaje destrukcija alveolarne membrane. A1AT se sintetizira u jetri, gdje se nakon odvajanja od endoplazmatskog retikula ispušta u cirkulaciju i čini oko 90 % frakcije alfa-1-globulina. Gen za A1AT (Pi-prema engl. protease inhibitor- lokus) je smješten na kromosomu 14 i vrlo je polimorfan. Elektroforetskim kao i metodama molekularne genetike prepoznato je preko 90 različitih varijanti. Polimorfizam ovog proteina doveden je u vezu s pojavom različitih oboljenja, a najznačajnije su deficijentne varijante. Nedostatak A1AT je autosomno nasljedni poremećaj i posljedica je mutacije A1AT gena smještenog na kromosomu 14. Prati ga snižena koncentracija A1AT u plućima i plazmi koja je povezana s neonatalnim hepatitisom i cirozom jetre, emfizemom pluća i razvojem kronične opstruktivne plućne bolesti (KOPB) u 30. do 40. godini života. Deficit A1AT je obično povezan sa supstitucijom jedne aminokiseline koja mijenja vezanje ugljikohidrata i smanjuje otpuštanje iz hepatocita. Najčešći Pi- fenotip je M fenotip koji obuhvaća oko 90 do 95% svih alela i povezan je s normalnom koncentracijom i funkcijom A1AT koja omogućuje adekvatnu antiproteaznu zaštitu. Od promijenjenih alela najčešće se pojavljuje PiS i PiZ.Klinički značaj ispitivanja polimorfizma A1AT jeste dijagnosticiranje homozigota ili heterozigota, nosioca deficitnog alela. Kod novorođenčeta se deficitni protein nakuplja u endoplazmatskom retikulu hepatocita i uzrok je oštećenja jetre. Odrasli nosioci deficitnog alela imaju neodgovarajuću zaštitu pluća od neutrofilne elastaze što povećava rizik za nastajanje emfizema. Određivanje fenotipa A1AT iz uzorka krvi, ima više prednosti u odnosu na druge metode kao što je biopsija jetre kod novorođenčadi. Osim utvrđivanja etiologije emfizema fenotipizacijom A1AT kod odraslih se određivanje fenotipa A1AT također provodi kod roditelja kod kojih je jedno dijete homozigot ili heterozigot.

Izvorni jezik
Hrvatski

Znanstvena područja
Kliničke medicinske znanosti

POVEZANOST RADA