Naslov
Učestalost visokorizičnih tipova humanoga papiloma virusa u karcinomima usne šupljine u bolesnika bez rizičnih čimbenika
(Frequency of high risk human papilloma virus in oral cavity cancer patients without risk factors)

Autori
Dediol, Emil

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Ocjenski radovi, doktorska disertacija

Fakultet
Medicinski fakultet

Mjesto
Zagreb

Datum
14.05

Godina
2013

Stranica
126

Mentor
Manojlović, Spomenka

Ključne riječi
HPV; karcinom usne šupljine; p16; alkohol; pušenje
(HPV; oral cavity cancer; p16; alcohol; smoking)

Sažetak
Karcinom u usnoj šupljini obično nastaje kao posljedica dugogodišnjeg konzumiranja alkohola i pušenja cigareta. Samo u oko 10% slučajeva nalazimo karcinom usne šupljine kod bolesnika koji ne konzumiraju alkohol i ne puše cigarete. Unatoč smanjenom trendu pušenja i konzumiranja alkohola primjećen je porast karcinoma usne šupljine. Humani papiloma virus (HPV) je već povezan s orofaringealnim karcinomom, pogotovo kod nepušača i nealkoholičara. Takva povezanost još uvijek nije sa sigurnošću utvrđena za karcinom usne šupljine kod nerizične populacije. Hipoteza istraživanja je da je učestalost visokorizičnih tipova HPV-a, poglavito tipova 16 i 18, veća kod nerizične populacije s karcinomom usne šupljine nego kod bolesnika s tipičnim rizičnim čimbenicima, što bi ukazalo na povezanost HPV-a i karcinoma usne šupljine kod nerizične populacije. Svi uključeni bolesnici su primarno kirurški liječeni na Klinici za kirurgiju lica, čeljusti i usta, KB Dubrava, Zagreb od 1995. g. do 2010. g. i imali su histološki dokazan planocelularni karcinom u usnoj šupljini. Podijeljeni su u dvije grupe: oni koji svakodnevno konzumiraju alkohol i/ili puše više od 10 kutija na godinu (kontrole) i oni koji nemaju te rizične navike u anamnezi (ispitanici). Obje skupine bolesnika su uspoređene s obzirom na HPV status, dob i spol, preživljenje, pojavu drugih primarnih tumora, recidiva te lokalizacije u usnoj šupljini gdje se karcinom pojavljuje. U dokazivanju prisutnosti HPV-a koristili smo se indirektnim dokazivanjem imunohistokemijskom metodom usmjereno na protein p16INK4a te direktnim dokazivanjem PCR genotipizacijom virusa metodom amplifikacije i analize DNA. Bilo je 77 ispitanika i 77 randomiziranih kontrola. Među ispitanicima su prevladavale žene (75%), dok su među kontrolama prevladavali muškarci (90%) te je razlika bila statistički značajna (p<0, 001). Raspon dobi među ispitanicima je bio veći. Najmlađi bolesnik je imao 24 a najstariji 90 godina te su, gledano po dobnim skupinama, nešto više od polovice činili mlađi od 45 i stariji od 70 godina. Među kontrolama su pak prevladavali bolesnici srednjih godina (79%). Ispitanici su imali i nešto drugačiju raspodjelu karcinoma u usnoj šupljini. Najčešći je bio jezik (42%), zatim sublingvalno (17%) te gingiva maksile (13%) i mandibule (12%) dok su kontrole imale najčešće sublingvalni karcinom (39%), karcinom jezika (34%), retromolarni karcinom (17%). Ispitanici su se nešto češće javljali s manjim tumorima (T1 i T2) bez regionalnih metastaza (N0). Nije bilo razlike u stadiju, broju recidiva ili drugih primarnih tumora. Suprotno hipotezi nije bilo statistički značajne razlike u HPV PCR statusu. Čak su kontrole bile pozitivnije na HPV od ispitanika (31% prema 22%). Ukupno je 27% bolesnika s karcinomom usne šupljine bilo pozitivno na HPV. Muškarci su češće bili HPV pozitivni (68%). HPV pozitivni su bili nešto mlađi od negativnih, ali ne statistički značajno (56 prema 60 godina). HPV pozitivni bolesnici su češće imali regionalne metastaze (39% prema 23%). U veličini primarnog tumora, ukupnom stadiju i drugim primarnim tumorima nije bilo značajne razlike. Iako su u pojavi recidiva i preživljenju HPV pozitivni bolesnici imali nešto lošiji ishod, nije bilo statistički značajne razlike. Ako shvatimo ekspresiju p16INK4a kao indirektni pokazatelj HPV infekcije onda se hipoteza istraživanja potvrdila, odnosno p16INK4a je bio pozitivan kod 27% ispitanika te 10% kontrola (p=0, 0064), tj. HPV je u karcinomu usne šupljine češći kod nepušača i onih koji ne konzumiraju alkohol. Međutim rezultati PCR analize nisu ovo potvrdili niti u velikoj mjeri korelirali s rezultatima imunohistokemijskog ispitivanja. Svi koji su p16INK4a pozitivni bi trebali biti i HPV pozitivni PCR-om. To je bio slučaj kod samo sedam bolesnika dok ih je 22 bilo p16INK4a pozitivno, a HPV negativno. Može se dakle zaključiti da za karcinom usne šupljine p16INK4a imunohistokemijsko dokazivanje nije pouzdan indirektni test za HPV. Nije bilo statistički značajnih razlika između p16INK4a pozitivnih i negativnih u spolu, dobi, dobnim skupinama, anatomskim lokalizacijama tumora, TNM stadiju, broju drugih primarnih tumora ili HPV statusu. Značajno su više recidiva imali oni koju pokazivali jaču ekspresiju p16INK4a i bili su povezani sa značajno lošijim preživljenjem, a pogotovo karcinomi jezika. I HPV i p16INK4a imaju određenu prediktivnu ulogu u preživljenju. Kada su pozitivna oba, preživljenje je najlošije za razliku od slučaja kada su oba negativna. Osobito negativni prognostički predznak nose za bolesnike bez rizičnih čimbenika. Rizik od umiranja je čak 2, 8 puta veći ako je HPV pozitivan, a 2, 9 puta veći ako tumor pokazuje izrazitu p16INK4a eskpresiju. S obzirom da prema ovoj studiji ne koreliraju, trebalo bi u kliničkoj praksi određivati i HPV direktnom metodom (PCR ili ISH) i p16INK4a imunohistokemijski jer time možemo dobiti vrijedne podatke o prognozi bolesnika.

Izvorni jezik
Hrvatski

Znanstvena područja
Kliničke medicinske znanosti

POVEZANOST RADA