Naslov
Sinteza kinonoidnih derivata mokraćne kiseline
(Synthesis of Quinonoid Derivatives of Uric Acid)

Autori
Palković, Antun

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Ocjenski radovi, doktorska disertacija

Fakultet
Prirodoslovno-matematički fakultet

Mjesto
Zagreb

Datum
27.05

Godina
1997

Stranica
103

Mentor
Poje, Mirko

Ključne riječi
mokraćna kiselina; dehidromokraćna kiselina; teobromurna kiselina; kinonoidni purini; kovalentni adukti; imidazo[1;5-a]-s-triazin
(uric acid; dehydrouric acid; teobromuric acid; quinonoid purines; covalent adducts; imidazo[1;5-a]-s-triazine)

Sažetak
Disertacija se bavi sintezom, reakcijama i strukturom kinonoidnih spojeva koji nastaju oksidacijom mokraćnih kiselina. Opisan je prikladni sintetski put priprave dosad nedostupnog 3H-purin-2,6,8-trionskoga sustava. NMR-spektroskopski studij mokraćnih kiselina (1) pokazao je da kiselost protona opada u slijedu N(3)H, N(9)H, N(1)H, N(7)H, te da se protonira kisik karbonilne skupine u položaju 6; izraziti 13C-NMR-spektralni pomak C(4)-atoma (ca. 6 ppm) uzrokovan protoniranjem, sugerira da bi 4-amidinio-5,6-enaminolat betainskoga tipa mogao davati znatan prilog njihovoj rezonantnoj strukturi. Neki kovalentni monoadukti kinonoidnoga redoks-stanja, 5-kloro- (32) i 5-alkoksi-isomokraćne kiseline (52), pripravljeni su kloriranjem kiselina 1. Njihove 5,7-dihidro-3H-purin-2,4,6-trionske strukture točno su utvrđene kemijskim i spektroskopskim metodama. Rijetki primjeri strukture 7,9-dihidro-5H-purin-2,6,8-triona i 4,9-dihidro-3H-purin-2,6,8-triona nedvojbeno su posljedica njihove osnovne nestabilnosti; strukture nekih spojeva toga tipa ne mogu se potvrditi. Monoadukti pokazuju svojstva tipičnih urikolitičkih intermedijara te daju različite karakteristične produkte otvaranja prstena i premještaja. 5-Substituirani 1,3-dimetil-5,7-dihidro-3H-purin-2,4,6-trioni u alkalnim okolnostima uobičajenim dekarboksilativnim premještajem daju 1,3-dimetilalantoin, a konverzija 5-metoksilnog derivata 52f u 5-metilimino-4-metoksi-2-okso-3,4-dihidro-2H-imidazol-4-metilkarboksamid (56) s natrijevim metoksidom u metanolu, rijedak je primjer ekstruzije C(2)-karbonila. Protoniranje u položaju N(9) prvi je stupanj u stvaranju intermedijarnih kovalentnih diadukata, koji potom podliježu reakcijama kidanja prstena. Modelni cis-4,5-dialkoksi-tetrahidropurin-2,6,8-trioni (5) potanko su karakterizirani; djelovanje steričke zapriječenosti očituje se u nemogućnosti priprave diadukata sa sekundarnim alkoholima. Novi diadukt, 9-acetil-4,5-diacetoksi-4,5-dihidromokraćna kiselina (57), pripravljen je kloriranjem 1a u acetanhidridu. Studij pirolitičke eliminacije kovalentnih adukata omogućio je dostupnost najvišeg stupnja oksidacije purina, orto-kinonoidnoga 3H-purin-2,6,8-triona. Iz 5-kloro-1,3-dimetil-isomokraćne kiseline (32f) pripravljena je 1,3-dimetil-dehidromokraćna kiselina (58) pirolizom u visokom vakuumu (200 degC, 10-3 Torr), kao prvi primjer kinonoidne strukture u redu mokraćne kiseline. Struktura teobromurne kiseline, dugo poznatog oksidacijskog produkta teobromina (13i), revidirana je i pripisana joj točna 8a-hidroksi-1,2,3,4,6,7,8,8a-oktahidro-1,7-dimetil-2,4,6,8-tetraokso-imidazo/1,5-a/-1,3,5-triazinska (60a) formula na temelju kemijskih i spektroskopskih podataka. Redukcijom izvedeni anhidrid hidroteobromurne kiseline ima odgovarajuću strukturu 8a-deoksi-imidazo/1,5-a/-s-triazina (61a), a njegovi hidrolitički produkti, hidroteobromurna i teurna kiselina, imaju strukture metilkarbamoilnog derivata (62a) te osnovnoga 1-metil-4,6-diokso-/1,3,5/triazinana (63a). Premještaj 13i u 60a bez precedensa je u kemiji purina, a u novoj strukturi 60a teobromurne kiseline zastupljena je još nepoznata skupina kiselinskoga aminala.

Izvorni jezik
Hrvatski

Znanstvena područja
Kemija

POVEZANOST RADA