Naslov
Nasljeđivanje kvantitativnih svojstava graška (Pisum sativum L.) za suho zrno
(Inheritance of quantitative traits of dry pea (Pisum sativum L.))

Autori
Gantner, Ranko

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Ocjenski radovi, doktorska disertacija

Fakultet
Poljoprivredni fakultet u Osijeku

Mjesto
Osijek

Datum
05.05

Godina
2011

Stranica
115

Mentor
Stjepanović, Mirko

Ključne riječi
grašak za suho zrno ; prinos zrna ; komponente prinosa ; nasljednost ; selekcija
(dry pea ; grain yield ; yield components ; heritability ; selection)

Sažetak
Radi povećanja učinkovitosti oplemenjivanja graška na prinos zrna provedeno je istraživanje sa šest roditeljskih genotipova (sorte Anno, Gold, Joel, Junior, PF-G1 i Shawnee), sa slijedećim ciljevima: a) istražiti nasljednost prinosa zrna po biljci i njegovih komponenti: mase 1000 zrna, broja zrna po biljci, broja mahuna po biljci i broja zrna po mahuni, i morfoloških svojstava visine biljke i broja koljenaca do prve mahune ; b) odrediti kombinatorne sposobnosti roditelja i njihovih kombinacija ; c) odrediti međuovisnost prinosa s njegovim komponentama i morfološkim svojstvima ; d) odabrati primarni selekcijski kriterij ; e) odabrati najbolje kombinacije križanja za postizanje najveće selekcijske dobiti prinosa zrna ; f) procijeniti jednostavne i dvolokusne epistatske genetičke efekte kod odabranih kombinacija križanja za svojstvo odabrano kao primarni selekcijski kriterij ; g) procijeniti genetičke komponente varijance kod odabranih kombinacija roditelja za svojstvo odabrano kao primarni selekcijski kriterij ; h) prognozirati genetski napredak prinosa zrna po biljci kod odabranih kombinacija križanja. Istraživanje je provedeno na pokusnim poljima i u laboratorijima Poljoprivrednog instituta Osijek. U 2006. godini odabrani su roditeljski genotipovi za istraživanje, u 2007. godini proveden je prvi ciklus križanja po dialelnoj shemi, a u 2008. godini drugi ciklus po dialelnoj shemi uz dodana povratna križanja. Dobiveni generacijski materijali (P1, P2, F1, F2, BC1 i BC2) 15 biparentalnih kombinacija zasijani su u poljski pokus 2009. godine. Na kraju vegetacije obavljena su mjerenja prinosa zrna po biljci, komponenti prinosa i morfoloških svojstava. Nasljednost svojstava procijenjena je Haymanovom analizom dialela, kombinatorne sposobnosti utvrđene su Griffingovom analizom dialela, međuodnosi prinosa, komponenti prinosa i morfoloških svojstava utvrđeni su korelacijskom analizom, primarni selekcijski kriterij odabran je na temelju nasljednosti prinosa i komponenti prinosa i njihovih međuodnosa, najbolje kombinacije su odabrane na temelju Griffingove analize po dva pristupa: a) najviša per-se vrijednost F1 kombinacije roditelja i b) najviše vrijednosti OKS efekata kombiniranih roditelja, za svojstvo odabrano kao primarni selekcijski kriterij. Na odabranim kombinacijama provedena je: a) procjena genetičkih efekata za svojstvo odabrano kao primarni selekcijski kriterij, korištenjem analize generacijskih sredina šest osnovnih generacija ; b) procjena genetičkih komponenti varijance kod šest osnovnih generacija ; i c) predviĎanje genetskog napretka pomoću procijenenih genetičkih efekata i aditivne komponente varijance. 101 Za visinu biljke i masu 1000 zrna u dialelnom križanju utvrĎen je pretežno aditivni karakter varijacije i prosječni stupanj dominacije u opsegu parcijalne dominacije, dok je za broj koljanaca do prve mahune, broj mahuna po biljci, broj zrna po biljci i prinos zrna po biljci utvrđena veća važnost dominacijske komponente genetičke varijacije i prosječni stupanj dominacije u opsegu superdominacije. Kod uvjetovanja visine biljke, mase 1000 zrna i prinosa zrna po biljci procijenjena je veća učestalost recesivnih alela u odnosu na dominantne i veća učestalost negativnih alela u odnosu na pozitivne, dok je kod broja koljenaca do prve mahune, broja mahuna po biljci i broja zrna po biljci procijenjena veća učestalost dominantnih alela u odnosu na recesivne i veća učestalost pozitivnih alela u odnosu na negativne. Za visinu biljke utvrĎen je jasan smjer dominacije višljih roditelja nad nižima, kod broja koljenaca do prve mahune najdominantniji su bili roditelji s 13 do 14 koljenaca, a za broj mahuna po biljci i prinos zrna po biljci dominirali su roditelji s nižim vrijednostima svojstva. Najviša nasljednost u užem smislu procijenjena je za masu 1000 zrna (82%), zatim za visinu biljke (78%), broj koljenaca do prve mahune (60%), prinos zrna po biljci (52%), broj mahuna po biljci (40%) i najniža za broj zrna po biljci (31%). S ciljem poboljšanja visine biljke utvrđen je najbolji opći kombinator roditelj Shawnee. Za poželjno smanjenje broja koljenaca do prve mahune utvrĎene su najbolje posebne kombinacije Joel×PF-G1 i PF-G1×Shawnee. Za broj mahuna po biljci i broj zrna po biljci utvrđena je najbolja posebna kombinacija Anno×Joel. Za povećanje mase 1000 zrna utvrĎen je najbolji opći kombinator roditelj Gold i najbolje posebne kombinacije Anno×Joel i Gold×Joel. Kombinacija Anno×Joel je imala najvišu per-se vrijednost prinosa zrna po biljci i procijenjen visokoznačajan efekt posebnih kombinatornih sposobnosti. Utvrđena je vrlo jaka pozitivna korelacija između prinosa zrna po biljci, broja zrna po biljci i broja mahuna po biljci. Prinos zrna po biljci bio je slabo pozitivno koreliran s visinom biljke, vrlo slabo koreliran s masom 1000 zrna i nije bio u korelaciji s brojem koljenaca do prve mahune. Za postizanje najveće selekcijske dobiti prinosa zrna, kao primarni selekcijski kriterij odabran je prinos zrna po biljci per- se. Kombinacije križanja Anno×Joel i Gold×Joel odabrane su kao najperspektivnije za postizanje najveće selekcijske dobiti prinosa zrna po biljci. Kod kombinacije Anno×Joel u određivanju prinosa zrna po biljci procijenjena je visokoznačajna vrijednost ishodišta 3, 53 g/biljci, značajna suma jednostavnih aditivnih efekata 0, 19 g/biljci, značajna suma jednostavnih efekata dominacije -1, 84 g/biljci i visokoznačajna suma dvolokusnih epistatskih efekata dominacije 3, 93 g/biljci. Kod kombinacije Gold×Joel procijenjena je visokoznačajna vrijednost ishodišta 3, 75 g/biljci i visokoznačajna suma jednostavnih efekata dominacije 0, 45 g/biljci. Kod kombinacije Anno×Joel procijenjena je okolišna komponenta varijance VE = 3, 17 ; aditivna genetička komponenta VA = 5, 01 i dominacijska genetička komponenta VD = 4, 95. Kod kombinacije Gold×Joel procijenjena je okolišna komponenta varijance VE = 3, 04 ; aditivna genetička komponenta VA = 2, 43 i dominacijska genetička komponenta VD = 0, 60. Predviđena je mogućnost da genetičke vrijednosti najprinosnijih budućih rekombinantnih inbred linija izvedenih iz odabranih kombinacija križanja Anno×Joel i Gold×Joel prijeđu prinos od 10, 91 g/biljci, odnosno 8, 88 g/biljci, što bi predstavljalo selekcijski napredak od 167 %, odnosno 117 % u odnosu na najprinosnijeg roditelja Shawnee s genetskom vrijednosti prinosa 4, 08 g/biljci u ispitivanim uvjetima.

Izvorni jezik
Hrvatski

Znanstvena područja
Poljoprivreda (agronomija)

POVEZANOST RADA