Naslov
EUF - metoda u kontroli plodnosti pseudoglejnih tala
(The EUF-method in the fertility control of pseudogley soils)

Autori
Teklić, Tihana

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Ocjenski radovi, doktorska disertacija

Fakultet
Poljoprivredni fakultet

Mjesto
Osijek

Datum
15.10

Godina
1996

Stranica
124

Mentor
Vukadinović, Vladimir

Ključne riječi
analiza tla ; EUF metoda ; AL metoda ; gnojidba ; kompjutorski model ; dušik ; fosfor ; kalij ; kalcizacija ; pseudoglej ; šećerna repa ; kukuruz ; pšenica
(soil analysis ; EUF method ; AL method ; soil fertility control ; fertilization ; computer model ; nitrogen ; phosphorus ; potassium ; liming ; pseudogley ; sugar beet ; maize ; wheat)

Sažetak
Sustav kontrole plodnosti tla se temelji na ispitivanju njegovih svojstava među kojima opskrbljenost tla biljnim hranivima ima prvorazredan značaj. Osim sadržaja i oblika pojedinih hraniva u tlu potrebito je poznavati činitelje koji utječu na dinamiku hraniva i njihovu pristupačnost biljkama. Tla u kojima se javljaju nepovoljni uvjeti za optimalan rast i razvoj biljaka (kisela tla, poremećaji mineralne ishrane biljaka i vodo-zračnog režima) zahtijevaju kompleksan znanstveni pristup u analiziranju stanja u tlu i procjeni mogućnosti podizanja njegove proizvodnosti. Takvim tlima pripadaju pseudoglejna tla čija se zastupljenost u obradivim površinama Hrvatske kreće oko 20 %. Gnojidba kao nezaobilazna mjera u ratarskoj proizvodnji može imati odlučujući utjecaj na stupanj ekonomičnosti. Stoga je u utvrđivanju potrebe za hranivima polazni element analiza sadržaja hraniva u tlu i procjena njihove pristupačnosti biljkama tijekom vegetacije. Za razliku od klasičnih metoda analize tla, koje su u osnovi jednokratne ekstrakcije, EUF metoda daje puno više podataka o sadržaju, oblicima i dinamici hraniva u tlu. Prednosti ove metode moguće je iskoristiti pomoću informatičke tehnologije u ostvarenju racionalne i znanstveno utemeljene biljne proizvodnje. Cilj ovog rada bila je usporedba EUF metode sa standardnom AL metodom, što bi kroz model interpretacije EUF rezultata i preporuka gnojidbe za šećernu repu, pšenicu i kukuruz na pseudoglejnim tlima, predstavljalo indirektnu i privremenu standardizaciju EUF metode za naše agroekološke uvjete. U tu svrhu izabrano je 125 uzoraka pseudoglejnih tala koji su analizirani EUF metodom, u kojima su utvrđeni slijedeći parametri: 4 frakcije dušika, 3 frakcije magnezija, po 2 frakcije fosfora, kalija, kalcija i natrija, te po 1 frakcija mangana, cinka, željeza i aluminija. Pored toga određena je volumna masa tla, broj teksturne klase, pH u vodi i KCl, sadržaj humusa i izračunat je sadržaj selektivno vezujuće gline te Norg-Q, P- Q i K-Q. Ista tla analizirana su AL metodom na sadržaj fosfora i kalija, te sadržaj bora ekstrakcijom vrućom vodom. Ispitivana pseudoglejna tla su srednje opskrbljena fosforom i kalijem, slabo humozna, srednje teška i niskog pH. Multiplom korelacijskom i regresijskom analizom utvrđene su povezanosti ispitivanih parametara. Između brojnih značajnih povezanosti ispitivanih parametara ističe se veza između EUF-P-I i AL- P_2O_5, gdje prema jednadžbi regresije 1mg/100 g tla EUF-P-I odgovara 14.0 mg/100 g tla AL- P_2O_5. Također vrlo značajna korelacijska veza izme|u EUF-K-I i AL-K_2O pokazuje da 10 mg/100 g tla EUF-K-I odgovara sadržaju 20.3 mg/100 g tla AL-K_2O. Kompjutorskim programima su utvrđene funkcijske zavisnosti između najznačajnijih parametara i dobiveni rezultati su iskorišteni u izradi modela određivanja preporuka gnojidbe dušikom, fosforom, kalijem i kalcijem za šećernu repu, kukuruz i pšenicu. Model određivanja gnojidbe dušikom temeljen je na postavci da 1 mg/100 g tla EUF-NO_3 znači 35 kg N/ha, te povezanosti Norg-Q s teksturom tla i funkciji između sadržaja EUF-Norg i EUF-Ca-II. Uvažavanjem tih parametara ukupna potreba za dušikom se korigira na konačnu preporuku gnojidbe. Preporuke gnojidbe prema ovom modelu uspoređene su s gnojidbom dušikom na temelju sadržaja humusa. Obzirom da EUF metoda obuhvaća više pokazatelja opskrbljenosti tla dušikom, veća preciznost ove metode očituje se širim rasponom variranja EUF-preporuka. Za zadane prinose i ispitivana pseudoglejna tla, model daje slijedeće preporuke gnojidbe dušikom: šećerna repa (45 t korijena/ha) 173.6 kg N/ha ; kukuruz (10 t zrna/ha) 246.1 kg N/ha ; pšenica (7 t zrna/ha) 161.6 kg N/ha. Osnovne funkcije u modelu za gnojidbu fosforom i kalijem imaju oblik polinoma trećeg stupnja. Za fosfor se uzimaju u obzir obje frakcije EUF- P i pH (KCl) uz korekciju prema sadržaju selektivno vezujuće gline, pH i potencijalu fosfora, čime se polazeći od ukupne potrebe za fosforom na kraju dobija preporuka gnojidbe za pojedini usjev. Na isti način se utvrđuje preporuka gnojidbe kalijem, za koju se koristi osnovna funkcija koja uvažava obje frakcije EUF-K i selektivno vezujuću glinu, te se korigira prema teksturi tla i potencijalu kalija. Preporuke gnojidbe fosforom i kalijem prema ovom modelu uspoređene su s preporukama prema AL metodi. Gnojidba fosforom prema EUF modelu (122.1 kg/ha P_2O_5) bila je veća od gnojidbe prema AL metodi za 3.2 % kod šećerne repe, manja za 7.9 % kod kukuruza (186.1 kg/ha P_2O_5), odnosno manja za 8.3 % kod pšenice (119.4 kg/ha P_2O_5). Za gnojidbu kalijem EUF preporuka je u prosjeku bila jednaka za šećernu repu i kukuruz (176.1 kg/ha K_2O), dok je za pšenicu iznosila 95.9 kg/ha K_2O. Navedene vrijednosti su za 12.12 % manje od preporuka prema AL metodi za šećernu repu i kukuruz, odnosno manje za 12.18 % kod pšenice. Kalcizacija se u ovom modelu tretira kao gnojidba kalcijem i računa samo za tla s pH ispod 6. Funkcija prema kojoj je određena količina CaO temeljena je na sadržaju frakcija EUF-Ca, te korigirana prema sadržaju selektivno vezujuće gline, iznošenju kalcija prinosom i učinkovitosti vapnenog materijala. Osnovna značajka predstavljenog modela određivanja gnojidbe prema EUF metodi su funkcijske zavisnosti između pokazatelja plodnosti tla. Također, primjenjen je koncept potencijala hraniva, što predstavlja dodatno korištenje prednosti EUF metode, odnosno njenog preciznijeg definiranja raspoloživosti hraniva u tlu. Predstavljeni model nakon izvršene usporedbe sa standardnim metodama analize tla podložan je provjeri u praksi putem vegetacijskih pokusa, te prilagodbi za različite agroekološke uvjete, čime bi ujedno EUF metoda dobila značaj standardne metode u kontroli plodnosti tla u Hrvatskoj.

Izvorni jezik
Hrvatski

Znanstvena područja
Poljoprivreda (agronomija)

POVEZANOST RADA