Naslov
GENEZA SIDERITNO-BARITNO-POLISULFIDNIH RUDNIH LEŽIŠTA PALEOZOIKU UNUTARNJIH DINARIDA
(Genesis of the siderite-barite-polysulfide ore deposits within the Paleozoic blocks of Inner Dinarides)

Autori
Borojević Šoštarić, Sibila

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Ocjenski radovi, magistarski rad

Fakultet
Prirodoslovno-matematički fakultet

Mjesto
Zagreb

Datum
04.06

Godina
2004

Stranica
120

Mentor
Palinkaš, Ladislav

Ključne riječi
Ar/Ar; evaporacijski trend; fluidne inkluzije; geotermometri; sideritno-baritno-polisulfidna ležišta; sumporni izotopi; Unutrašnji Dinaridi
(Ar/Ar; evaporation trend; fluid inclusion; geothermometers; Inner Dinarides; siderite-barite- polysulfide deposits; sulfur isotopes)

Sažetak
Sideritno-baritno-polisulfidna ležišta (SBP) smještena su unutar debelih paketa paleozojskih sedimenata alohtonih paleozojskih blokova (navlaka) Unutrašnjih Dinarida. Rude, Samoborska gora i Sv. Jakob, Medvednica smještena unutar zapadnog dijela ZMTZ, predstavljaju jugoistočno produženje Savske navlake, dok su južnije smještena ležišta, unutar Petrove gore, Trgovske gore i Ljubijskog bazena, dio paleozojsko-trijaskih formacija Sansko-unske navlake. Cilj ovog magistarskog rada je istraživanje problema geneze i metalogenetske pripadnosti odabranih SBP ležišta, i utvrđivanje njihove starosti. Predmet istraživanja su mineralne rudne parageneze i stijene u kojima se smještene. Istraživanja su usmjerena na: određivanje kemizma i PT karakteristika rudonosnih fluida i njihova podrijetla ; određivanje tipa i stupnja zrelosti organske tvari iz mineralizirane zone u svrhu potpunijeg poznavanja termalne evolucije ležišta ; određivanje starosti termalnih događaja ; i usporedba geokemijskih karakteristika odabranih sideritno-baritno-polisulfidnih ležišta i njihove povezanosti s određenim fazama Wilsonovog ciklusa u Dinaridima, te utvrđivanje genetske i prostorne sličnosti s ležištima u geotektonski srodnim, susjednim područjima. Tijekom istraživanja korištene su slijedeće metode: mikrotermometrija, ionska kromatografija, laserska Raman spektroskopija, stabilni izotopi δ 34S, vitrinitna refleksija i 40Ar/39Ar i 40K/40Ar metode datiranja. Rezultati istraživanja ukazuju da su rudonosni fluidi dominantno NaCl-CaCl2-H2O sustava, varijabilnog saliniteta (niskog – visokog), s temperaturama zahvaćanja koje se kreću u rasponu od 130 - 310&ordm ; ; C. Varijabilnost temperatura i saliniteta, uočena unutar svih istraživanih ležišta, rezultat je miješanja odnosno razrijeđenja hidrotermalnog fluida s neizmijenjenom morskom ili meteorskom vodom tijekom procesa orudnjenja, ili u manjoj mjeri, izotermalnog miješanja, hlađenja ili ključanja, koje je primijećeno u Ljubijskom rudonosnom bazenu. Povišene koncentracije kationa, određene na izluževinama fluidnih inkluzija, odgovaraju zabilježenim eutektičkim temperaturama. Sumporni izotopi ukazuju da je glavni izvor sulfatnog sumpora sulfat iz permskog mora. Sulfidni minerali uglavnom nisu rasli u ravnoteži. Sulfidni sumpor nastaje termičkom redukcijom sulfata iz morske vode ili starijih evaporita. Veći dio rudonosnog fluida je morska voda, izmijenjena procesima evaporitizacije uz mogućnost otapanja halita. Izražen je utjecaj procesa dolomitizacije i metasomatizma (sideritizacija i ankeritizacija), i u manjoj mjeri, reakcija albitizacije. Temperature dobivene kationskim geotermometrima, sukladne su s temperaturama zahvaćanja fluidnih inkluzija, i temperaturama određenim iz stupnja vitrinitne refleksije na uzorcima iz Tomašice. Smatra se da je skupina postvariscijskih starosti, određena na ležištima Ljubije, Trgovske gore i Petrove gore, u rasponu od 290 – 275 Ma, rezultat tektonotermalnih aktivnosti vezanih uz ekstenziju litosfere i početak intrakontinentalnog riftovanja dinaridskog Tetisa. Izostanak snažnije vulkanske aktivnosti unutar debelih paketa gornjopaleozojskih naslaga ukazuje na rani stadij pasivnog intrakontinentalnog riftovanja. Povišeni termički gradijent predstavlja izvor topline za uspostavljanje hidrotermalne konvekcijske ćelije. Hidrotermalna konvekcijska ćelija puni se permskom morskom vodom, izmijenjenom različitim stupnjem evaporacije, koja uslijed otvorenih riftnih rasjeda, cirkulira u dubinu paleozojskog kompleksa. Uslijed povišenog termičkog gradijenta voda se zagrijava, reducira i izlužuje metale iz debelih paketa paleozojskih sedimenata, te poprima karakter rudonosne hidroterme. U vršnim dijelovima paleozojske serije hidroterma odlaže mezotermalne i epitermalne sideritno-baritno-polisulfidne rudne žile (Samoborska gora, Petrova gora, Trgovska gora, Ljubijski bazen), a u kontaktu s olistolitnim blokovima vapnenaca stvara nepravilna metasomatska sideritna i ankeritna rudna tijela (Trgovska gora, Ljubijski bazen). Pb-Zn sulfidna mineralizacija Sv. Jakob, dolazi u karbonatnim stijenama, pri relativno niskim temperaturama. Epigenetskog je karaktera, jednostavne mineralne parageneze, a bakreni sulfida ili njihovi kruti uklopci u sfaleritu su odsutni. Visoke pozitivne vrijednosti ; 34S sulfida ukazuju da je izvor sumpora reducirani sulfat iz morske vode ili starih evaporita. Ležište se smatra sličnim Mississippy-valley tipu ležišta.

Izvorni jezik
Hrvatski

Znanstvena područja
Geologija

POVEZANOST RADA