Naslov
Nutritivna i ljekovita svojstva zobi (Avena sativa L.)
(Nutritional and medicinal properties of oats (Avena sativa L.))

Autori
Vukšić, Katarina

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Ocjenski radovi, postdiplomski specijalisticki

Fakultet
Farmaceutsko-biokemijski fakultet

Mjesto
Zagreb

Datum
15.06

Godina
2016

Stranica
54

Mentor
Verbanac, Donatella

Ključne riječi
zob ; Avena sativa L. ; beta-glukan ; prehrambena vlakna
(oat ; Avena sativa L. ; beta-glucan ; dietary fibres)

Sažetak
Zob potječe sa Starog kontinenta. Plod ove biljke koristi se u prehrani ljudi preko 4000 godina zbog bogatog nutritivnog sastava i pozitivnog djelovanja na probavni sustav. Zob sadrži visoki udio proteina koji su kvalitetom izjednačeni sa proteinima soje. Također sadrži šećere, ß-glukane. Ovi linearni polisaharidi građeni su od molekula D-glukoze povezanih ß-(1→3) i ß-(1→4) vezama. U plodu zobi nalaze se i biljna ulja sa visokim udjelom nezasićenih masnih kiselina, fenolne komponente, saponini, fitinska kiselina, vitamini i minerali. ß-glukan je najvažnije prehrambeno vlakno u zrnu zobi koje je gotovo u potpunosti topljivo u vodi, te ima svojstvo formiranja viskoznih otopina. Prolaskom kroz tanko crijevo ß- glukani ostaju nepromijenjeni jer ne postoje hidrolitički enzimi koji bi ih razgradili. U debelom crijevu dolazi do njihove fermentacije bakterijama crijevne mikroflore. ß-glukani veće molekulske mase topljiviji su u vodi i doprinose većoj viskoznosti sadržaja u tankom crijevu. Zbog toga se stvara postojan sloj koji poput fizičke barijere sprječava apsorpciju kolesterola i reapsorpciju žučnih kiselina. Posljedično dolazi do pojačanog izlučivanja kolesterola i metabolita žučnih kiselina fecesom, a zatim do pojačane sinteze žučnih kiselina u jetri. S obzirom da je kolesterol prekursor u sintezi žučnih kiselina, prilikom tog procesa smanjuje se koncentracija cirkulirajućeg LDL kolesterola u krvi. Produkti fermentacije ß-glukana u debelom crijevu, kratkolančane masne kiseline, octena i propionska, uzrokuju inhibiciju sinteze kolesterola u jetri. ß-glukani smanjuju apsorpciju glukoze iz crijeva zbog čega se smanjuje i lučenje inzulina. Kratkolančane masne kiseline, propionska i maslačna, povećavaju ekspresiju transportera GLUT- 4 u mišićima putem receptora PPAR, smanjujući tako inzulinsku rezistenciju. S II obzirom da inzulinska rezistencija značajno utječe na razvoj hipertenzije, ß-glukani mogu utjecati na krvni tlak modulacijom metabolizma inzulina. ß-glukani utječu na osjećaj sitosti jer povećavaju viskoznost obroka, uzrokuju odgođeno pražnjenje želuca, usporenu probavu i smanjenu apsorpciju nutrijenata. Kratkolančane masne kiseline usporavaju motilitet crijeva tako što potiču oslobađanje gastrointestinalnog serotonina. Time se produljuje prolazak hrane kroz crijeva i trajanje osjećaja sitosti. Osim toga, kratkolančane masne kiseline potiču izlučivanje različitih hormona iz crijeva koji imaju važnu ulogu u regulaciji osjećaja sitosti: PYY, GLP-1, CCK i grelin. ß-glukani su supstrat samo za dobre bakterije crijevne mikroflore, dok ne ulaze u direktnu interakciju sa Escherichiom colli i drugim potencijalno patogenim bakterijama. Stoga ih svrstavamo u kategoriju prebiotika. U odnosu na druge polisaharide koji djeluju kao imunostimulatori, ß-glukani su djelotvorniji i protiv infektivnih bolesti i protiv karcinoma. Dokazano je da mogu stimulirati i humoralnu i staničnu imunost. Lokalni pripravci na bazi zobi djeluju protuupalno, smanjuju suhoću kože, svrbež i ljuštenje. Zbog toga se mogu koristiti za liječenje atopijskog dermatitisa i drugih kožnih bolesti. Osim ploda, u medicinske svrhe koristi se i zelen zobi. Najnovijim istraživanjima je dokazano da ekstrakt zeleni zobi poboljšava kognitivne funkcije kod starijih ljudi. S obzirom na izvanredna nutritivna i ljekovita svojstva postoji veliki potencijal za upotrebu zobi u svakodnevnoj prehrani, kao i za specifične preparate na bazi zobi u okviru farmaceutske industrije.

Izvorni jezik
Hrvatski

Znanstvena područja
Farmacija

POVEZANOST RADA