Naslov
Türkçe ve Farsçada nezaket stratejileri : iltifatlar, iyi dilekler ve saygı gösterme
(Politeness Strategies in Turkish and Persian : compliments, good wishes and giving deference)

Autori
Abadžić Navaey, Azra ; Bakšić, Sabina

Izvornik
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (1308-2140) 13 (2018), 5; 1-16

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Radovi u časopisima, članak, znanstveni

Ključne riječi
Nezaket stratejileri, İltifatlar, İyi dilekler, Saygı gösterme, Türkçe, Farsça
(Politeness strategies, Compliments, Good wishes, Giving deference, Turkish, Persian)

Sažetak
Türkçe ve Farsçada nezaket stratejilerine ait iltifatlar, iyi dilekler ve saygı gösterme ifadeleri bu araştırmanın konusudur. Penelope Brown ve Stephen C. Levinson'un modeline göre nezaket kuramının temelinde Erving Goffman'ın teorisinden alınmış olan yüz kavramı (“face“) bulunur. İki boyutu olan yüz, belirli bir etkileşim sırasında başka bir bireyin kendisine verdiği bir imajdır ve bir maske gibidir. Birinci boyutu, olumlu yüz (“positive face“) olup kişinin toplum tarafından, en azından bazı bireyler tarafından onaylanma, hoşlanma, kabul görme ve onlarla sosyal ilişki kurma isteğini ifade etmektedir. İkinci boyutu olumsuz yüz (“negative face“), bir kişinin yüzünün tutmayacağı bir eyleme zorlanmaması, güç duruma sokulmaması, özerk olma, saygı görme isteğidir. Söz konusu teoriye göre bir toplumun üyesi olarak her kişi diğer kişinin yüzünü korumaya çalışmaktadır. Konuşmacılar, dinleyicilerin sosyal statü farklılıklarına ve kültür baskısına uygun bir nezaket stratejisi seçmektedirler. Ayrıca uygun nezaket stratejisinin seçilmesi yüzün boyutuna da bağlıdır. Buna göre şu dört nezaket stratejisi (politeness strategies) mevcuttur: olumlu nezaket stratejileri (positive politeness strategies), olumsuz nezaket stratejileri (negative politeness strategies), dolaysız (bald on record) ve dolaylı, 'kaçınmacı' (off record) nezaket stratejileri. Olumlu nezaket stratejileri konuşmacı ile dinleyici arasındaki işbirliğini ve yakınlığı vurgulayarak dayanışma ve uyumu sağlar. Olumsuz nezaket stratejileri ise dinleyici üzerindeki dayatmaları en aza indirirken saygı göstermeyi içerir, dinleyiciyle aralarındaki mesafeyi vurgular. İltifatlar ve iyi dilekler olumlu nezaket stratejilerinin en iyi temsilleridir. Çünkü bu ifadeleri kullanarak konuşanlar ; dinleyenlerde onaylanma ve sempati duygularını uyandırırken aynı zamanda dinleyicilerin isteklerini, ilgi alanlarını fark ettiklerini göstermektedirler. İki farklı dil ailesinden gelen Türkçe ve Farsçada iltifatlar, iyi dilekler ve saygı gösterme dağılımı ve onları oluşturan dilsel araçlar bu araştırmanın odak noktasıdır. Onların gerçekleştirilmesinde görülen bazı farklılıklara rağmen ilginç benzerlikler de dikkat çekmektedir. Diğer taraftan iki söz konusu dilin birisinde bulunan bazı iyi dileklerin diğer dile uygun çevirisini bulmanın mümkün olmadığı da görülebilir. Sonuç olarak bu tür araştırmalar yalnız diğer dilleri değil, diğer kültürleri anlamakta da yardımcı olabilir.

Izvorni jezik
Ostalo

Znanstvena područja
Filologija

POVEZANOST RADA