Naslov
Hrvatski film klasičnoga razdoblja : ideologizirani filmski diskurz i modeli otklona
(Croatian Film of the Classical Period : Idelogized Film Discourse and Modes of Variations)

Autori
Šakić, Tomislav

Izvornik
Hrvatski filmski ljetopis (1330-7665) 10 (2004), 38; 6-33219

Vrsta, podvrsta i kategorija rada
Radovi u časopisima, članak, znanstveni

Ključne riječi
hrvatski film 1950-ih; klasični narativni stil hrvatskoga filma; socijalistički realizam; ideologizacija filmskog diskurza; modeli otklona; film i ideologija
(Croatian film of the fifties; clasical narrative style in the Croatian cinema; socialist realism; ideologized film discourse; modes of subversions; ideology and the cinema)

Sažetak
Hrvatski se film u prvoj epohi svoga kontinuiranog razvoja, onoj od 1945. pa do početka modernizma oko 1962., nalazi između ideologije i slobode. Državni ideologizirani diskurz zavladao je filmskim diskurzom, pokušavajući filmsku djelatnost učiniti jednim od ideoloških aparata države, odnosno filmsku industriju propagandnom industrijom odgojnih vrijednosti i mjestom učvršćenja i potvrde nove zbilje. Filmski stil koji je nastao iz takvih težnji bio je vezan uz teorije socijalističkog realizma, koji se po naravi stvari, u drukčijim političkim okolnostima i promijenjenu stavu države prema filmskoj produkciji, počeo kretati prema utjecajima neorealizma, drugoga međunarodnog stila koji se ostvaruje u tadašnjem hrvatskom filmu, shvaćen kao idealan estetički okvir za 'humanistički' prikaz socijalnih pokreta, i model odmaka koji nenasilno napušta ideološko upregnuće unutar kolektivne reprezentacije. Treća je stilska komponenta klasični narativni stil - premda je sam socrealizam klasične narativne strukture - pod holivudskim utjecajem. Taj se stil oblikovao unutar pomaka prema žanrovskim modelima kao otklonima od rada ideologije i označio populističko okretanje prema publici. Populizam je proizašao iz drukčijih produkcijskih modela i značio pokušaj nužna preživljavanja u razdoblju slobodnih filmskih radnika, a glavno komercijalno načelo u producentskom modelu. Unutar žanrova došlo je do napuštanja tema neposredno vezanih uz reprezentaciju rata i njegovih posljedica. Žanrovi koji prosperiraju akcijski su i pustolovni film, bilo u formi partizanskoga ratnog, bilo dječjeg filma, te melodrame, komedije i trileri. Rad ideologije očituje se u svim navedenim stilovima i žanrovima, poglavito u karakterizaciji likova, u liniji filmova od U oluji, Sinjeg galeba, do Ne okreći se sine, Nije bilo uzalud i Samo ljudi, no najčešće se ta karakterizacija može tumačiti kao konvencija u klasičnim narativnim strukturama filmova, ili tek kao socijalistička kontekstualna izvedba žanra, kao u Samo ljudi. Unutar skupine filmova koji izvršavaju subverziju ideologijske fundiranosti svijeta dolazi do pomaka prema modernizmu. Tri Ane su tako neorealizam duše, a Koncert prvi modernistički film hrvatske kinematografije. Ono što veže oba nije samo neposredan iskaz pesimizma što ga rad ideologije ostavlja na individualnim sudbinama, nego i posredan zahtjev za oslobođenjem čovjeka od Ideologije i Povijesti, koje ga nužno moraju poraziti.

Izvorni jezik
Hrvatski

Znanstvena područja
Znanost o umjetnosti

Napomena
Dodatak: Filmografija igranih filmova 1947-1961. Ilustracije, sažetak na hrvatskom i engleskom jeziku.

POVEZANOST RADA