hrvatski

Raznolikost gena glavnoga sustava tkivne podudarnosti jelena običnoga (Cervus elaphus) u odnosu na invaziju metiljem Fascioloides magna

Parazitske bolesti čine više od dvije trećine svih bolesti divljih životinja. U tom odnosu nositelj se trajno nastoji riješiti parazita, dok parazit zauzvrat izbjegava imunosni odgovor. Važnu ulogu u obrani od parazita imaju geni glavnoga sustava tkivne podudarnosti (MHC) jer omogućavaju prezentaciju antigena parazita obrambenom sustavu nositelja, odnosno pokreću imunosni odgovor. Fascioloidoza kao parazitska bolest uzrokovana nezavičajnom vrstom metilja predstavlja idealno oboljenje za praćenje učinka parazita na nove nositelje. Veliki američki metilj se u Europi pojavio u drugoj polovici 19. stoljeća, a intenzivnije se počeo širiti dolinom Dunava krajem prošlog stoljeća te je u Hrvatskoj prisutan posljednjih dvadesetak godina. Kod istraživanja MHC gena u odnosu na uzročnike bolesti postoje dvije pretpostavke, jedna koja predmnijeva da su heterozigotne jedinke otpornije, dok druga govori da je otpornost, odnosno prijemljivost uvjetovana točno specifičnim alelima. Ciljevi ovog istraživanja su: i) utvrditi varijabilnost MHC gena kod jelena običnoga u Hrvatskoj, ii) utvrditi da li postoje razlike između različitih populacija i iii) utrditi možebitnu povezanost alela u odnosu na invadiranost metiljem F. magna. Ukupno je prikupljeno 117 uzoraka jelenske divljači, od čega je 91 uzorak iz istočne Hrvatske gdje je metilj stalno prisutan u okolišu, dok je 26 uzoraka iz Gorskog kotara, gdje metilj nikad nije utvrđen. Ukupna prevalencija fascioloidoze iznosila je 82, 42%. Parazitološkom pretragom jetre utvrđen je stupanj invadiranosti, dok je koprološkom pretragom izmeta utvrđena prisutnost ostalih parazita u organizmu. Iz uzorka tkiva jetre izolirana je DNA te je lančanom reakcijom polimeraze umnožen odsječak genomske DNA (egzon 2 lokusa DRB MHC skupine II). Elektroforezom je potvrđena prisutnost PCR produkata koji su poslani na sekvenciranje u Macrogen servis. S obzirom da su utvrđene sekvence s više od 2 alela po jedinci, zaključeno je da je DRB lokus dupliciran u istraženih jedinki, te je provedeno daljnje sekvenciranje egzona 2 lokusa DRB tehnologijom sekvenciranja slijedeće generacije (NGS, engl. Next Generation Sequencing). Prema rezultatima Kruskal-Wallis testa broj metilja po grlu je statistički znakovito najviši u fazi spolno zrelog metilja (22, 3 metilja) u odnosu na ostale razvojne stadije ovog parazita. Analiziran je egzon 2 DRB lokusa MHC klase II odabranih 46 jedinki jelena običnoga. U istraženom uzorku utvrđeno je ukupno 44 DRB alela, a pojedina jedinka ima od jedan do četiri alela, što ukazuje na postojanje dvaju DRB lokusa kod jelena. Četiri alela otprije su poznata (DRB_NS36, DRB_NS38, DRBref01 i DRBref02), dok ostalih 40 do sad nije utvrđeno kod jelena. Pronađeni aleli translatiraju se u 43 jedinstvena aminokiselinska slijeda. Iste aminokiselinske produkte imaju aleli DRBref05 i DRB_NS47. Usporedbom prisutnosti alela DRB_ref02 i alela DRB_ref05 u nizinskoj i gorskoj populaciji nije utvrđena statistički znakovita razlika (DRB_ref05 - χ2 s Yatesovom korekcijom iznosi 0, 0025, a p=0, 96 ; DRB_ref02 - χ2 s Yatesovom korekcijom iznosi 0, 0013, a p=0, 97). S druge strane usporedbom prisutnosti alela DRB_ref01 koji se javlja isključivo u nizinskom području dobivena je statistički značajna razlika između uzoraka s područja Lipovljana i Baranje (χ2 = 4, 928, a p=0, 026411). Alel DRB_ref02 se statistički znakovito više pojavljuje u jelena na području Lipovljana u odnosu na Baranju (χ2 = 3, 931, p = 0473). Nasuprot tome alel DRB_ref03 se najčešće pojavljuje u jelena u Baranji, i to statistički znakovito u odnosu na jelene iz Lipovljana (χ2 = 5, 1481. p = 0, 023272) i Spačve (χ2 = 4, 5365, p = 0, 033). S obzirom na činjenicu da su aleli DRB_ref01 i DRB_ref06 utvrđeni isključivo u nizinskoj populaciji jelena, provedena je usporedba navedenih alela s obzirom na invadiranost metiljem F. magna. Usporedbom nalaza parazitološke pretrage jetre i prisutnosti pojedinih alela MHC DRB gena uočena je razlika u invadiranosti jelena ovisno o vrsti alela. Pri tome je razlika između invadiranosti jelena s DRB_ref01 i DRB_ref06 alelom statistički znakovita (χ2 = 0, 939, df = 1, χ2/df = 0, 94, p = 0, 332). Preostali aleli se pojavljuju uglavnom znatno rjeđe i ne mogu se dovesti u svezu s invazijom metiljem F. magna. Visoka heterozigotnost ukazuje na vitalnu populaciju jelena običnoga u Republici Hrvatskoj, a odnos alela DRB_ref01 i DRB_ref06 potencijalno na razvoj odnosa nositelj-parazit u slučaju fascioloidoze jelena običnoga. Činjenica da su svega tri alela zajednička jelenskim populacijama iz Gorskog kotara i nizinske Hrvatske ukazuje na postojanje dvije subpopulacije.

jelen obični ; Fascioloides magna ; MHC geni ; DRB lokus ; varijabilnost

nije evidentirano