hrvatski

Organoklorovi pesticidi i poliklorirani bifenili u uzorcima lebdećih čestica sakupljenim u Zagrebu

Organoklorovi (OC) pesticidi heksaklorbenzen (HCB), alfa-, beta-, i gama-heksaklorcikloheksan (alfa-, beta- i gama-HCH), 1,1,1-triklor-2,2-di(4-klorfenil)etan (4,4'-DDT), 1,1-diklor-2,2-di(4-klorfenil)eten (4,4'-DDE) i 1,1-diklor-2,2-di(4-klorfenil)etan (4,4'-DDD) te šest indikatorskih kongenera polikloriranih bifenila (PCB-28, PCB-52, PCB-101, PCB-138, PCB-153 i PCB-180) određivani su u po 30 uzoraka lebdećih čestica PM10 i PM2,5 sakupljenih od listopada 2000. do svibnja 2001. godine na jednoj lokaciji u sjevernom dijelu Zagreba. Frakcije PM10 i PM2,5 skupljane su na filtrima od staklenih mikrovlakana. Organoklorovi spojevi su iz čestica akumulirani višekratnom ultrazvučnom ekstrakcijom smjesom otapala aceton:n-heksan 1:1 i analizirani kapilarnom plinskom kromatografijom uz detektor zahvata elektrona. Analitički postupak optimiran je analizom čistih filtara i filtara sa česticama kojima su dodane nanogramske količine analiziranih spojeva. Pri masenim udjelima na razini ng/mg povrat ekstrakcije pojedinih spojeva bio je u rasponu od 51 do 107% i nije ovisio o veličini čestica. Od OC pesticida najčešće su u česticama detektirani beta- i gama-HCH (u 90% uzoraka), 4,4'-DDE i 4,4'-DDT (u 87% odnosno 78% uzoraka) te HCB (u 57% uzoraka). Medijani koncentracija različitih OC pesticida sorbiranih u česticama PM10 u zraku bili su u rasponu od 0 do 11 pg/m3, a u česticama PM2,5 od 0 do 15 pg/m3. Najčešće detektirani kongeneri PCB-a bili su PCB-138 (u 63% uzoraka), PCB-28 (u 40% uzorka) i PCB-153 (u 32% uzoraka). Najviša masena koncentracija određena je u obje frakcije čestica za kongener PCB-28: 19 pg/m3 u PM2,5 i 26 pg/m3 u PM10. Učestalost pojavljivanja i razine OC spojeva u česticama različitog promjera nisu se značajno razlikovale iz čega proizlazi da su ovi spojevi najvećim dijelom sorbirani u respirabilnoj frakciji čestica. U promatranom razdoblju masene koncentracije kako čestica PM10 i PM2,5 tako i OC pesticida HCB-a, gama- i beta-HCH-a, i 4,4'-DDT-a značajno su opadale s porastom temperature zraka što ukazuje na moguće sezonske razlike u razinama OC spojeva sorbiranih u česticama u zraku.

Organoklorovi pesticidi; kongeneri polikloriranih bifenila; lebdeće čestice; PM10; PM2;5

nije evidentirano