hrvatski

Sustavi vodika i trokomponentnih spojeva metala rijetkih zemalja s niklom i aluminijem

Priređeni su novi trokomponentni međumetalni spojevi sastava RENi5-xAlx (RE=Tb, Dy, Ho, Y) i GdNi5-xGax i istraženi metodom rendgenske difrakcije u prahu. U sustavima RENi5-xAlx heksagonska struktura ishodnih dvokomponentnih spojeva RENi5 (prostorna grupa P6/mmm, strukturni tip CaCu5) ostaje sačuvana do sastava RENi3Al2. Međumetalni spojevi sastava RENi2.5Al2.5 i RENi2Al3 kristaliziraju u istoj prostornoj grupi P6/mmm, ali sa strukturom tipa YCo3Ga2. U sustavu GdNi5-xGax svi spojevi su heksagonski i kristaliziraju u prostornoj grupi P6/mmm s tipom strukture CaCu5, dok spojevi GdNi3Ga2 i GdNi2.5Ga2.5 nakon dodatne termičke obrade kristaliziraju sa strukturom tipa YCo3Ga2. Koeficijenti toplinskog širenja kristalne rešetke određeni su u temperaturnom području od 293 do 873 K metodom rendgenske difrakcije u prahu. U svim sustavima širenje kristalne rešetke s porastom temperature je anizotropno: koeficijent toplinskog širenja kristalne rešetke u smjeru osi a veći je od koeficijenta toplinskog širenja kristalne rešetke u smjeru osi c, osim za spojeve GdNi2.5Al2.5 i ErNi3.5Al1.5. Istraživana je i reakcija s vodikom. Svi trokomponentni međumetalni spojevi sa strukturom CaCu5 reagiraju reverzibilno s vodikom i na sobnoj temperaturi stvaraju hidride koji sadrže i do 4.5 vodikovih atoma po formulskoj jedinki međumetalnog spoja. Ravnotežni tlak desorpcije vodika pada, a količina apsorbiranog vodika se smanjuje s porastom količine aluminija, odnosno galija u sustavu. Termodinamičke veličine entalpija, entropija i Gibbsova energija nastajanja dobivene su iz vrijednosti ravnotežnih platoa u desorpcijskim izotermama tlak-sastav. Dvokomponentni spojevi RENi5 i trokomponentni spojevi sa strukturom YCo3Ga2 ne apsorbiraju vodik.

međumetalni spojevi ; kristalna struktura ; toplinsko širenje kristalne rešetke ; metalni hidridi

nije evidentirano