hrvatski

Suvremene klasifikacije seksualnih poremećaja

Seksualno zdravlje uključuje funkcionalnost u tjelesnim, psihološkim i odnosnim aspektima seksualnog ponašanja. Da bismo neko stanje ocijenili kao seksualni poremećaj, potrebno je da postoji određeni seksualni problem koji dovodi do interpersonalnih i/ili intrapersonalnih problema, te da nije direktno uzrokovan nekim drugim duševnim poremećajem, psihoaktivnim tvarima ili nekim organskim stanjem. Seksualni su poremećaji relativno česti i brojna istraživanja pokazuju da pogađaju 40-45% žena i 20-30% muškaraca, barem jednom u životu. Seksualni se poremećaji klasificiraju među duševne poremećaje. Mogu se podijeliti u tri (četiri) velike skupine: seksualne smetnje, parafilije (poremećaje seksualnih sklonosti) i poremećaje spolnog identiteta, a u MKB-10 postoji i kategorija poremećaja vezanih uz seksualni razvoj i orijentaciju. U DSM-IV ove su tri kategorije seksualnih poremećaja povezane u zajedničku nadređenu kategoriju seksualnih poremećaja, dok su u MKB-10 one podijeljene u različitim poglavljima klasifikacije. Seksualne se smetnje nalaze u poglavlju Bihevioralni sindromi udruženi s fiziološkim poremećajima i tjelesnim čimbenicima (F52), a poremećaji spolnog identiteta i poremećaji seksualnih sklonosti u poglavlju Poremećaji ličnosti i ponašanja odraslih (F64 i F65). Predviđa se da će 2013. g. izaći DSM-V, koji će donijeti neke novine i u području seksualnih poremećaja. Seksualne se smetnje dalje dijele (klasificiraju) prema dijelu seksualnog ciklusa koji je pogođen. Poremećaj seksualnog interesa/želje jest smanjenje ili potpuna odsutnost seksualnog interesa, želje, misli i maštanja. Poremećaji seksualnog uzbuđenja kod žena mogu biti poremećaji genitalnog (fizičkog) seksualnog uzbuđenja, poremećaji subjektivnog (psihičkog) seksualnog uzbuđenja i kombinirani. Kod muškaraca poremećaji seksualnog uzbuđenja uključuju erektilnu disfunkciju (teškoće u postizanju ili održavanju erekcije dovoljne za seksualnu aktivnost) i poremećaj genitalnog uzbuđenja (spontano, neželjeno i neugodno seksualno uzbuđenje u odsutnosti seksualnog interesa i želje). U kategoriju seksualnih smetnji ulaze i prijevremena ejakulacija i odgođena ejakulacija (odgađanje ili nemogućnost postizanja ejakulacije). Dispareunija je pojava boli tijekom seksualne aktivnosti, a vaginizam teškoće u vaginalnoj penetraciji zbog nevoljnih kontrakcija mišića koji okružuju rodnicu. Jedina veća novina u DSM-V jest da će kategorije dispareunije i vaginizma biti udružene u zajedničku kategoriju genito-pelvične boli/boli pri penetraciji. Također, uvodi se i nova kategorija hiperseksualnog poremećaja, koji je i do sada postojao u MKB-10 (pod nazivom pretjerani seksualni nagon). Parafilije (poremećaji seksualnih sklonosti) definiraju se kao poremećaji koji uključuju snažne seksualne porive, maštanja ili ponašanja koja uključuju neuobičajene predmete, aktivnosti ili okolnosti. Drugim riječima, osobi s parafilijom potrebna je specifična stimulacija (u vidu prisutnosti određenih predmeta, aktivnosti ili okolnosti) da bi postigla seksualno uzbuđenje. U ovoj kategoriji nalaze se ekshibicionizam, fetišizam, froterizam, pedofilija, seksualni mazohizam, seksualni sadizam (u MKB-10 oni su u zajedničkoj kategoriji sadomazohizma), transvestitski fetišizam, voajerizam, nekrofilija, telefonska skatalogija, parcijalizam, zoofilija, koprofilija, klizmafilija, urofilija. U DSM-V uvest će se razlika između prafilije i parafiličnog poremećaja. Parafilija će uključivati seksualne aktivnosti koje su i do sada bile definirane pojmom parafilije. Međutim, da bi se postavila dijagnoza parafiličnog poremećaja potrebno je da ovakvo ponašanje kod osobe izazove inter i/ili intrapersonalne probleme ili škodi (šteti) drugoj osobi. Kategorija pedofilije preimenovat će se u pedohebefilični poremećaj i imat će podrgrupe: pedofilični tip, hebefilični tip i pedohebefilični tip, ovisno o dobi žrtve. Također, se predlaže uvođenje "novog" poremećaja, poremećaja sa seksualnom prisilom, koji bi obuhvaćao osobe kojima je za seksualno uzbuđenje potrebna prisila (u mašti ili u stvarnosti). Kategorija poremećaja spolnog identiteta preimenovat će se u rodnu nepodudarnost. Također, kroz cijeli tekst riječ seksualna bit će zamijenjena rječju rodan/rodna, uvažavajući razlikovanje spolnog, rodnog i seksualnog identiteta.

seksualni poremećaji; DSM; seksualno zdravlje

nije evidentirano