hrvatski

Polimorfizmi gena uključenih u proces fibrinolize kao rizični čimbenici u multiploj sklerozi

Cilj istraživanja: S obzirom na dokazanu reduciranu fibrinolizu u bolesnika, slučajeva multiple skleroze (MS) posljednjih se godina kao mogući rizični čimbenici istražuju geni koji posredno ili neposredno reguliraju taj proces. Stoga je osnovni cilj ovog rada istraživanje specifičnih polimorfizama gena za tkivni plazminogen aktivator (TPA), inhibitor plazminogen aktivatora-1 (PAI-1) i angiotenzin-konvertirajući enzim I (ACE) u MS bolesnika, te utvrđivanje njihovog pojedinačnog i međusobnog utjecaja na predispoziciju i kliničku ekspresiju bolesti. Ispitanici i metode: U ispitivanje je uključeno 170 MS bolesnika koji žive na području Bosne i Hercegovine (BiH) i liječe se u KB Mostar i KUC Tuzla. Bolesnici, slučajevi MS prema McDonald-ovim kriterijima, klinički su obrađeni sukladno EDMUS protokolu. Za svakog bolesnika utvrđena je dob početka bolesti, početni simptomi/znaci, familijarna pojavnost bolesti, stupanj invaliditeta (EDSS), dužina trajanja bolesti, te indeks progresije (PI). Kontrolnu skupinu činilo je 170 zdravih dobrovoljnih davatelja krvi, koji u svojim obiteljima nemaju neurodegenerativnih bolesti. Svakom bolesniku određen je kontrolni ispitanik istog spola, dobi, mjesta rođenja i življenja, te etničke pripadnosti. Za identifikaciju indel polimorfizama u TPA i ACE genima korištena je alel-specifična PCR metoda, a za polimorfizam 4G/5G u promotorskoj regiji PAI-1 gena PCR-RFLP. Rezultati: U ukupnom uzorku bolesnika uočena je značajna razlika u dobi nastupa bolesti (p=0, 023), koja je za tri godine bila niža u muškaraca (27, 57, 0) negoli žena (30, 58, 3). Isti trend je zamijećen u relapsno-remitirajućim (RR) (p=0, 012) i relapsno-remitirajućim (RR) + sekundarno progresivnim (SP) (p=0, 023) podskupinama bolesnika, dok su primarno-progresivni (PP) bolesnici imali kasniji početak bolesti (34 godine) i jednak u oba spola. Prosječna dužina trajanja bolesti iznosila je 8, 2 godine (SD 4, 7) i bila značajno kraća (p=0, 004) u žena (5, 95, 1) negoli u muškaraca (9, 17, 0) s RR tipom MS, dok kod SP i PP bolesnika nije bilo razlike među spolovima. Srednja vrijedost EDSS u ukupnom uzorku bolesnika iznosila je 3, 4 (SD 2, 8), a značajna razlika u skali invalidnosti (p=0, 031) opažena je samo kod SP bolesnika kod kojih je EDSS bio viši u žena (8, 34, 3) negoli muškaraca (5, 12, 0). Ispitivanje TPA I/D polimorfizma je ukazalo da su MS bolesnici imali veću učestalost II genotipa (31, 8%) i I alela (53, 5%) u odnosu na kontrolne ispitanike (II=24, 7% ; I=50, 3%), dok je kod PP bolesnika frekvencija I alela (40, 0%) bila niža od one u kontrolnoj skupini (50, 3%), ali razlike nisu bile značajne (p0, 05). Distribucije PAI-1 i ACE I/D genotipova i alela su bile podjednako raspoređene u skupinama bolesnika i kontrolnih ispitanika, kao i podskupinama formiranim prema spolu i tijeku bolesti. Uočeno je da su PP bolesnici imali veću učestalost rizičnog 4G4G genotipa (30, 0%) i 4G alela (60, 0%) u odnosu na kontrolne ispitanike (4G4G=25, 9% ; 4G=51, 5%), kao i veću učestalost DD genotipa (50, 0%) i D alela (60, 0%) u odnosu na kontrolu, ali razlike ipak nisu dosegle razinu statističke značajnosti (p0, 05). Također, u PP bolesnika opažen je trend kasnijeg nastupa bolesti od 10 godina (p=0, 095), kao i kraćeg trajanja za 6 godina (p=0, 057) u bolesnika s 4G4G genotipom u odnosu na ostale PAI-1 genotipove. Kod RR+SP bolesnika EDSS je značajno ovisio o interakciji TPA I/D i PAI-1 polimorfizma kod muških bolesnika (p=0, 007), od kojih su najvišu vrijednost imali oni s TPA II i PAI-1 4G5G genotipovima, a također se pokazao ovisnim o međudjelovanju sva tri polimorfizma, premda s manjom značajnošću (p=0, 023). U bolesnica je zamijećeno da je na trajanje bolesti značajno utjecala interakcija PAI-1 i ACE I/D polimorfizama (p=0, 012), pri čemu su one s 4G4G i DD genotipovima ispoljavale kraće trajanje bolesti od 2-6 godina u odnosu na ostale kombinacije genotipova. Zaključak: U ovoj studiji su se po prvi puta kao mogući rizični faktori u MS analizirali pojedinačni i međusobni utjecaj specifičnih polimorfizama u genima koji direktno (TPA i PAI-1) ili indirektno (ACE) reguliraju proces fibrinolize u MS bolesnika. Dobiveni rezultati ukazuju da ne postoji značajan utjecaj polimorfizama TPA, PAI-1 i ACE gena, niti njihovog međudjelovanja, na predispoziciju za MS u ispitanih bolesnika. Uočeni trendovi u povezanosti pojedinih genotipova i njihovih kombinacija s pojedinim kliničkim karakteristikama, od kojih su neki dosegli razinu statističke značajnosti, govore o mogućem učinku zajedničkog djelovanja TPA, PAI-1 i ACE gena na kliničku ekspresiju bolesti u BiH. Osim što predstavlja prvo genetičko istraživanje MS u BiH, studija donosi i značajne podatke o genetičkoj strukturi navedene populacije, te doprinosi istraživanju drugih multifaktorijalnih bolesti u ovoj regiji.

Angiotenzin-konvertirajući enzim I (ACE); Fibrinoliza; Inhibitor plazminogen aktivatora-1 (PAI-1); Multipla skleroza; Polimorfizam; genetički; Tkivni plazminogen aktivator (t-PA).

nije evidentirano