engleski

Medieval Monastic Architecture of the Pauline Order in Continental Croatia

ŚREDNIOWIECZNA ARCHITEKTURA MONASTYCZNA ZAKONU PAULINÓW NA TERENIE CHORWACJI Zasadniczy trzon średniowiecznych klasztorów paulińskich na terenie Chorwacji można podzielić albo ze względu na kręgi kulturowe w Chorwacji i Słowenii (Mediumurje i Zagrzeb, Wschodnia Słowenia, Istria i Frankopan), albo zgodnie z terytorialnym podziałem diecezji w tamtych czasach (Słowenia, okręg diecezji zagrzebskiej, Chorwacja, dawny teren Krbava, Senj, diecezja Modrus oraz grupa istryjska) - nie były one badane aż do czasu sprzed 10 laty. Jakkolwiek klasztory paulińskie od okresu baroku są znane dzięki ich wyjątkowej wartości kulturowej i religijnej, istotnym problemem było rozpocząć prace badawcze nad pierwszymi kompleksami zakonnymi, aby zrozumieć ich rolę w tworzeniu krajobrazu średniowiecznej Chorwacji. Ze względu na czas założenia, klasztory te dzielimy na dwie grupy: 1. - koniec XIII w. i początek XIV w. (obejmuje klasztory w Dubicy, Bela Crkva, Baka i Zlat) 2. - XIV w. i wczesny XV w. (obejmuje klasztory w Streza, Senkovec, Lepoglava, Kamensko i Sv. Ana). Średniowieczne klasztory paulińskie w północno-zachodniej Chorwacji były zlokalizowane w różnych miejscach z ugruntowaną konsekwencją z dala od głównych miejsc i osad zamieszkałych przez ludzi. Były one wznoszone w dolinach wyznaczonych przez rzeki (Streza, Bela Crkva, Lepoglava) lub na łagodnie nachylonych równinach wzdłuż rzek (Kamensko), z wyjątkiem klasztoru w Zlat, który został wzniesiony na szczycie góry Petrova. W trakcie rozwoju zakonu w XIII-XIV wieku sposób wyboru miejsca był utrzymywany podczas, gdy rozwiązania architektoniczne rozwijały się tak, aby sprostać potrzebom rosnącej społeczności zakonnej. Na podstawie obecnych badań nad sytuacją średniowiecznych klasztorów paulińskich możemy wnioskować, że klasztory były budowane zgodnie z typowym wzorem dla omawianego zakonu. Biorąc pod uwagę, że tylko klasztor św. Piotra w Zlat z pierwszej grupy, starszej, jest całkowicie zbadany, to wciąż nie jest możliwe wypowiedzieć się na temat cech architektonicznych tej grupy za wyjątkiem tego, że były mniejsze i skromniej budowane. Kształt tych kompleksów początkowo spełniał potrzeby tych małych wspólnot jak również ówczesnej architektury. Nadawanie homogenicznych kształtów w kompleksie klasztornym na zasadzie zamkniętego prostokąta (często ze studnią na dziedzińcu), zakończone 2. lub 3. skrzydłami, rozwinęło się ok. 1400 roku. Kościół zazwyczaj znajdujący się w południowo-wschodniej części kompleksu (Streza, Senkovec, Lepoglava, Kamensko) prawie zawsze miał długą prostokątną pojedynczą nawę i długie wielokątne sklepienie. Był umocowany na swoich wolnostojących fasadach. Zdobienia były skromnie wykonane z wyjątkiem bogatszych konstrukcji, które mogą być owocem pracy artystów warsztatu artystycznego Hermana Celińskiego (Lepoglawa, Senkovec). Po upływie prawie trzech wieków rozkwitu i powodzenia oraz ważnego wpływu religijnego i duchowego wraz z najazdem tureckim rozpoczął się okres kulturowej i politycznej stagnacji. Konsekwencje najazdu tureckiego i dokonane zniszczenia miały ogromny wpływ na klasztory paulińskie. W okresie post-osmańskim rozróżnia się trzy grupy klasztorów. Po powrocie mnichów tylko najmocniejsze ośrodki zrekonstruowano zgodnie z modelem architektury monastycznej pochodzącej z centralnej i zachodniej Europy. Odbudowane klasztory wykorzystały w dużej mierze fundamenty średniowiecznych konstrukcji (Kamensko, Senkovec), albo przyjęły architekturę w wolnych przestrzeniach (Lepoglava). Badania nad klasztorami, które należą do tej grupy napotykają, co było do przewidzenia, na liczne problemy z powodu istniejących struktur. A zatem badania ratownicze prowadzone jako część prac konserwatorskich i restauracyjnych nad tymi barokowymi kompleksami są bardzo wartościowe. Ponieważ jest to jedyny sposób nawet w skali fragmentarycznej, aby uzupełnić wiedzę na temat etapów budownictwa średniowiecznego (Remete, Kamensko, Lepoglava). Klasztory, które po opuszczeniu przez zakonników zostały zaadaptowane do całkowicie innych celów, do celów militarnych (Petrovac), do celów świeckich (Senkovec), należą do drugiej grupy. Ostatnia grupa obejmuje klasztory, które po zniszczeniu przez Turków, zostały pozostawione na pastwę losu, zależnie od warunków terytorialnych lub ludzkiej ręki. Systematyczne badania trzonu średniowiecznych klasztorów paulińskich na terenie Chorwacji, rozpoczęły się kilka lat temu jako część projektu badawczego Mediewal Pauline Monasteries prowadzonego przez Chorwacki Instytut Konserwacji. Chociaż badania rozpoczęły się niedawno, to osiągnęły już wspaniałe rezultaty. Zbadano kompleksy w Zlat, Lepoglava, Senkovec, Kamensko. W dalszym ciągu trwają prace w Remete. Uzyskane rezultaty są nowym wkładem w naszą wiedzę o rozwoju średniowiecznej architektury monastycznej. Mamy nadzieję, że przyszłe badania pomogą nam oświetlić całościowy wpływ zakonu Paulinów na terytorium Chorwacji w tamtych czasach.

late medieval Slavonia; pauline monastery

nije evidentirano