hrvatski

FOTOTERMIČKE REAKCIJE DERIVATA DINITROZOBENZENA U ČVRSTOM STANJU

Nitrozobenzeni mogu postojati u monomernom obliku (plavo ili zeleno obojeni) ili kao (Z)- odnosno (E)-dimeri (žuti ili bezbojni). Dok je u otopini ravnoteža pomaknuta prema monomerima u čvrstom stanju je većina nitrozobenzena prisutna u dimernom (azodioksidnom) obliku. Od ranije je poznato da azodioksidi u kristalu pri temperaturama nižim od 170 K podliježu reakciji fotodisocijacije pri čemu dolazi do kidanja (O)N=N(O) veze odnosno nastanka monomernog oblika nitrozobenzena koji se ponovno može vratiti u polazni dimer zagrijavanjem [1]. Monomer-dimer reakcije zapravo predstavljaju „uključi-isključi“ sustave s mogućom primjenom u područjima kao što je molekulska logika. Osim nitrozobenzena s jednom nitrozo skupinom poznati su i spojevi koji sadrže dvije takve skupine. Za razliku od vrlo nestabilnog o-dinitrozobenzena, m- i p-dinitrozobenzeni su izolirani i to kao polimeri što je posljedica međumolekulskih interakcija između nitrozo skupina [2]. U ovome radu pripravljeni su 1, 3-dinitrozobenzeni 1 i 2 koji su karakterizirani IR i NMR spektroskopijom te TG analizom. Također, IR spektroskopijom su istražene fototermičke reakcije spomenutih spojeva u čvrstom stanju pri kriogenim uvjetima. Nađeno je da nakon fotolize dimera visokotlačnom Hg lampom u KBr pastili pri približno 20 K nestaje vrpca karakteristična za asimetrično istezanje (E)-azodioksidne veze uz pojavu nove vrpce pripisane istezanju N=O veze monomernog oblika. Zagrijavanjem uzorka na sobnu temperaturu dolazi do nestanka vrpce karakteristične za monomere te ponovne pojave vrpce karakteristične za (E)-dimerni oblik nitrozobenzena. Ovaj proces može se pratiti i vizualno kroz promjenu boje od žute (dimer) u zelenu (monomer). Navedene reakcije su primjeri foto- i termokromnog efekta u čvrstom stanju.

dinitrozobenzeni; fototermičke reakcije; čvrsto stanje

nije evidentirano