hrvatski

Utjecaj dvovalentnog i trovalentnog željeza na jetru šarana (Cyprinus carpio L.)

Željezo je esencijalni metal, no istodobno je i potencijalni toksin. Željezo u povišenim količinama katalizira stvaranje slobodnih kisikovih radikala koji stupaju u reakcije s brojnim staničnim makromolekulama (DNA, lipidi, proteini) i izazivaju njihovo oštećenje. U ovom istraživanju praćeno je akumuliranje dvovalentnog i trovalentnog željeza u tkivu jetre šarana (Cyprinus carpio L.) tijekom dugotrajne intoksikacije (105 dana) s maksimalno dopuštenom koncentracijom željeza u vodi (1mg/L). Praćen je i utjecaj akumuliranog željeza na aktivnost antioksidativnih enzima: glukoza-6-fosfat dehidrogenaze (G6PDH), glutation reduktaze (GR) i katalaze (KAT) te kisele fosfataze (KF) - markera za praćenje oštećenja lizosoma, sukcinat dehidrogenaze (SDH) – markera oštećenja mitohondrija i laktat dehidrogenaze (LDH), markera oštećenja stanica i tkiva. Oštećenje molekule DNA procijenjeno je komet testom, a oštećenja proteina i lipida analizom sadržaja malondialdehida (MDA) i karbonila. Akumuliranje željeza u tkivu jetre te aktivnost enzima KF, LDH i SDH dokazivane su histokemijskim metodama, a zatim analizirane svjetlosnim mikroskopom te programom za morfometrijsku analizu mikroskopskih slika. Aktivnost GR i KAT te sadržaj karbonila i MDA određivani su spektrofotometrijski. Utvrđeno je da se željezo u početku akumulira u endotelu sinusoida, znatno manje u citoplazmi hepatocita te ponekim jezgrama. Daljnjim tretiranjem željezo se počinje nakupljati i u makrofazima te se njegova količina u tkivu povećava proporcionalno duljini tretiranja. Morfometrijska mjerenja pokazuju da dugotrajno izlaganje dvovalentnom i trovalentnom željezu dovodi do značajnog akumuliranja tog metala u jetri šarana. Akumulirano željezo značajno povećava aktivnost enzima KF, SDH, LDH, G6PDH te reducira aktivnost GR. Dvovalentno željezo povisuje aktivnost KAT, a trovalentno snizuje. Oštećenje DNA te porast sadržaja MDA zamijećeni su u oba tretmana, a sadržaj karbonila povišen je samo kod tretiranja dvovalentnim željezom. Iz dobivenih rezultata može se zaključiti da je istražena koncentracija željeza ipak dovoljno visoka da uslijed dugotrajnog tretiranja izazove oštećenja jetre, glavnog metaboličkog organa riba.

ekotoksikologija; histokemija; jetra; željezo; okisidativni stres; šaran

nije evidentirano