hrvatski

Sinteza i fotokemija aneliranih 2-stirilfurana

U svrhu istraživanja utjecaja anelacije u redu heteroaromatskih 2-furilnih analoga o-vinilstilbena na tok intramolekulske [2+2]-cikloadicije pripravljeni su sljedeći novi spojevi: 2-[2-(2-vinilfenil)etenil]benzo[b]furan (1), 2-[2-(2-vinilfenil)etenil]nafto[1, 2-b]furan (2), 2-[2-(2-vinilfenil)etenil]nafto[2, 1-b]furan (3), 2-[2-(2-tolil)etenil]benzo[b]furan (4) i 2-[2-(2-tolil)etenil]nafto[2, 1-b]furan (5). Svi navedeni spojevi dobiveni su Wittigovom reakcijom. Osvjetljavanje benzo- i naftofuranskih derivata provedeno je u fotokemijskom reaktoru opremljenim UV žaruljama, u anaerobnim uvjetima i u različitim otapalima. Dok fotokemija o-vinil-2-stirilbenzofurana 1 u otopinama niskih koncentracija, uz cis-trans-izomerizaciju, daje biciklički 11, 12-dihidro-6, 11-metano-6H-benzo[4, 5]ciklohepta[1, 2-b]benzo[d]furan (16), naftofuranski derivati 2 i 3 podliježu uglavnom cis-trans-izomerizaciji uz dobivanje tragova dimernih produkata. Mehanizam nastajanja biciklo[3.2.1]oktadiena 16 objašnjen je preko intermedijera 5b, 11-dihidro-6, 11-metano-6H-benzo[4, 5]ciklohepta[1, 2-b]benzo[d]furana (21) koji nastaje iz 1, 4-biradikala. Intermedijer 21 identificiran je spektroskopski te izolacijom odgovarajućeg metanolnog adukta 22 i deuterio-metanolnog adukta 23. Fotokemija spojeva 1-3 u otopinama visokih koncentracija daje uglavnom dimerne produkte eten-eten i furan-eten [2+2]-cikloadicije. Radi potvrde da vinilna skupina nije participirala u intermolekulskoj cikloadiciji provedene su fotokemijske reakcije s analognim metilnim derivatima 4 i 5. u oba slučaja, izolirani su različiti regio- i stereoizomeri 31a-d do 33a-d ciklobutanske strukture te fuzionirani ciklobutanski derivati 2-oksabiciklo[3.2.0]hept-3-enske strukture 34a-d. Strukture svih spojeva potvrđene su spektroskopskim metodama. Iz cjelokupne studije intra- i intermolekuskih [2+2]-cikloadicija zaključeno je da anelacija u redu 2-furilnih analoga o-divinilbenzena ima znatan utjecaj na tok fotokemijskih reakcija. Pored toga, osvjetljavanje furanskih i aneliranih benzofuranskih derivata, heterocikličkih analoga o-vinilstilbena (uz dobivanje intermedijernog fotoprodukta) omogućuje jednostavni sintetski put ka dobivanju policikličkih spojeva s točno određenom stereokemijom.

benzofuran; ciklobutan; dimeri; fotokemija; furani; intermolekulska i intramolekulska fotocikloadicija; naftofurani; stirilfurani

nije evidentirano