hrvatski

Poremećaji spavanja i serotoninski mehanizmi u posttraumatskom stresnom poremećaju

Postraumatski stresni poremećaj (PTSP) je kronični dugotrajni teški poremećaj, koji nastaje nakon izlaganja ekstremnom traumatskom događaju. Jedan od važnih karakterističnih simptoma te bolesti jest ponovno proživljavanje traumatskog događaja kroz uznemiravajuće snove, koji su popraćeni nesanicom i noćnim morama. Biološka podloga PTSP- a, ali i poremećaja spavanja, uključuje poremećeno funkcioniranje neuroendokrinih (os hipotalamus- hipofiza-nabubrežna žlijezda) i neurotransmitorskih (serotonin ili 5-HT, noradrenalin) sustava. Trombociti i središnji 5-HT sinaptosomi dijele slične biokemijske procese te se trombociti koriste kao periferni model za središnje 5-HT neurone. Serotoninski transporter (5-HTT) nadzire djelovanje 5-HT unutar sinapse, a na membrani trombocita služi za unos 5-HT iz krvi. Gen za serotoninski transporter (5HTT) važan je za regulaciju 5-HT neurotransmisije. Funkcionalni polimorfizam serotoninskog transportera (5-HTTLPR) javlja se u promotorskoj regiji gena 5HTT. Putem dva alela: kratkog S i dugačkog L alela 5-HTTLPR različito modulira aktivnost 5-HTT. Cilj našeg rada bio je odrediti koncentraciju trombocitnog 5- HT u krvi i distribuciju 5-HTTLPR genotipova (LL, LS i SS) i alela (L i S) u veterana Domovinskog rata s PTSP-om koji su bili podijeljeni na one sa ili bez nesanice, u svrhu stjecanja novih spoznaja o neurobiologiji poremećaja spavanja u PTSP-u. U 131 veterana Domovinskog rata s kroničnim PTSP-om (dijagnosticiranog pomoću Međunarodnog neuropsihijatrijskog intervjua koji se temelji na DSM-IV kriterijima), određena je koncentracija 5- HT u trombocitima i genotip 5HTT pomoću fluorimetrijske i PCR metode. Veterani s PTSP-om bili su podijeljeni na one sa ili bez nesanice koja je procijenjena pomoću strukturiranog psihijatrijskog intervjua, i pomoću Hamiltonove ocjenske ljestvice za depresiju (HAMD), pitanje 4, 5 i 6: rana, srednja i kasna nesanica ; pomoću Hamiltonove ljestvice za anksioznost (HAMA, pitanje 4: nesanica), i Kliničke ljestvice za PTSP (CAPS, nesanica). Svi su ispitanici bili podijeljeni na one bez nesanice (broj bodova 0) i one sa nesanicom (broj bodova ³ ; 1). Statistička obrada podataka učinjena je pomoću jednosmjerne analize varijance (ANOVA-e) i Tukeyevog testa (koncentracija trombocitnog 5-HT), dok je učestalost genotipova i pojedinih alela u uzorku te značajnost odstupanja uočene distribucije od očekivane (Hardy-Weinbergova distribucija) određena pomoću χ 2-testa. Jednosmjerna ANOVA je pokazala kako nema značajnih razlika u koncentraciji trombocitnog 5-HT između veterana s PTSP-om, sa ili bez nesanice, mjerenih brojem bodova na skalama HAMD ili HAMA. Također nisu pronađene značajne razlike u koncentraciji trombocitnog 5-HT kod veterana s PTSP-om sa nesanicom, podijeljenih na one sa 5, 6 ili 7 bodova na ljestvici CAPS. Međutim, bio je vidljiv trend prema nižim vrijednostima trombocitnog 5-HT u veterana s izraženijom nesanicom prema onima koji nisu imali nesanicu. Učestalost pojavljivanja 5HTTLPR genotipova i alela bila je značajno povezana sa nesanicom u veterana s PTSP-om. Distribucija genotipova ( 2 = 10.548 ; df=4 ; P=0.032) i alela ( 2 = 9.596 ; df=2 ; P=0.008) značajno se razlikovala između veterana sa ili bez rane nesanice. Distribucija alela značajno se razlikovala između veterana sa ili bez srednje ( 2 =6.828 ; df=2 ; P=0.033) ili kasne ( 2 =8.060 ; df=2 ; P=0.018) nesanice. Da bi utvrdili koji su aleli odgovorni za te razlike, veterani s PTSP-om podijeljeni na S nosioce (SS + LS) prema LL homozigotima. Veterani s 2 boda sa ranom ( 2 =8.730 ; df=2 ; P=0.013) i srednjom ( 2 =6.109 ; df=2 ; P=0.047) nesanicom bili su češće S nositelji od LL homozigota. Naši su preliminarni podaci pokazali kako se koncentracija trombocitnog 5-HT ne razlikuje između veterana s PTSP-om podijeljenih na one sa ili bez nesanice, no pokazao se trend k sniženim vrijednostima trombocitnog 5-HT u veterana s PTSP-om koji su imali izraženu ranu, srednju ili kasnu nesanicu. Istraživanja funkcionalnog polimorfizma serotoninskog transportera (5-HTTLPR) pokazalo je značajne razlike u pojavi genotipova LL, LS i SS između veterana sa ili bez rane nesanice, dok su se aleli L ili S značajno razlikovali kod veterana sa ranom, srednjom i kasnom nesanicom. Budući da su te razlike bile izazvane većom učestalošću S nosioca, ti su rezultati potvrdili naša očekivanja da će veterani s PTSP-om sa poremećajima spavanja, odnosno sa izraženom nesanicom, biti češći S nosioci od LL homozigota, jer je S alel vezan sa smanjenom aktivnošću 5-HT sustava i nižom koncentracijom trombocitnog 5-HT. Naši preliminarni rezultati upućuju na potrebu povećanja broja ispitanika sa poremećajima spavanja. U zaključku, treba nastaviti istraživati biološke i genetske pokazatelje poremećaja spavanja i nesanice u skupinama ispitanika s PTSP- om kako bi se što prije otkrila etiopatogeneza poremećaja spavanja u PTSP-u, u svrhu boljeg razumijevanja i adekvatnog liječenja.

Postraumatski stresni poremećaj ; nesanica ; trombocitni serotonin ; 5HTTLPR

nije evidentirano