hrvatski

Litostratigrafija karbonskih i trijaskih naftonosnika središnjih Palmirida, Sirija

U području bloka Hayan, smještenoga između sjevernih i južnih Palmirida dubokim istražnim bušotinama probušene su naslage u rasponu od ordovicija do miocena. Palmiridi su primjer intrakontinentalnog transpresivnog planinskog lanca i predstavljaju najistaknutiju tektonsko-strukturnu cjelinu u središnjoj Siriji. Planinski lanac dužine 400 km i širine 100 km, maksimalne visine oko 1300 m., pruža se u pravcu jugozapad-sjeveroistok, povezujući planine Anti-Libanona i Eufratsku depresiju. U smjeru sjeveroistoka gorje postaje sve niže da bi potpuno nestalo u eufratskom grabenu. Gorje je ukliješteno između dva strukturna uzvišenja, Alepo na sjeverozapadu i Rutba na jugoistoku. Otkrića ugljikovodika unutar bloka rezultat su opsežnih istraživanja od 1998. do danas. Otkriveno je ukupno 6 polja. Nafta, plin i kondenzat otkriveni su u karbonskim, permskim i trijaskim naslagama. Karbonske naslage pripadaju formaciji Markada, a uglavnom se sastoje od šejla, siltnog šejla, te siltita proslojenih pješčenjacima različitih debljina i tankim interkalcijama karbonata u krovini. Plinska ležišta predstavljaju fluvijalno deltni (priobalni) pješčenjaci. Pješčenjaci su kvarcni-areniti, subarkoze i grauvake, ponekad konglomerati. Kvarcareniti su sitno do krupnozrnati, slabo do umjereno sortirani, cement je silikatni i dolomitičan, rjeđe kaolinit ili klorit. Matične stijene su silurske i karbonske starosti, a pokrov predstavljaju unutar formacijski šejlovi. Plinom i kondezatom vrlo sličnih svojstava onih u ležištima formacije Markada, u polju Jihar, zasićeni su i pješčenjaci u podinskom dijelu permske formacije Amanus Sand. U krovinskom dijelu iste formacije pješčenjaci su zasićeni naftom. Pješčenjaci positnjavaju naviše, uglavnom su tamnocrveni, rjeđe svijetlosivi kvarcareniti građeni od sitno, srednje, rjeđe krupnijih zrna kvarca i čerta. Ima i crvenosmeđih do zelenkasto sivih litičnih grauvaka koje se sastoje od zrna kvarca, kvarcarenita, kvarcita, karbonata i tufitičnog materijala s hematitom u matriksu. Vezivo je uglavnom silikatno, ponekad karbonatno (fero dolomit). Permske naslage su predstavljene kontinentalnim klastitima, taloženim u okolišima naplavnih ravnica prepletenih rijeka. Ima eolskih i kanalskih pješčenjaka, siltita i šejlova s rijetkim proslojcima dolomita. Trijaska ležišta su karbonatne stijene formacija Amanus Shale i Kurrachine Dolomit. Ležišta unutar formacije Amanus Shale u polju Jihar predstavljaju kasnodijagenetski dolomitizirani fosiliferni vapnenac tipa vekston i siltni i glinonoviti sitnokristalinični dolomiti proslojeni siltnim madstonima, šejlovima, rijeđe vapnencima i pješčenjacima. Stijene su zasićene plinom i kondenzatom. D2/2 ležište (ispod soli) unutar Kurrachine Dolomit formacije sastoji se od raspucanih dolomita, zasićeno je plinom i kondenzatom u polju Jihar, a naftom u polju Mazrur. Usporedbom gradijenta tlakova utvrđeno je da naftno ležište Amanus Sand i plinsko-kondenzatna ležišta, Amanus Shale i D2/2 čine jednu hidrodinamičku cjelinu. Ugljikovodici vuku podrijetlo iz trijaskih matičnih stijena. Pokrov za ležišta predstavljaju naslage soli (član D2). Dl ležište se sastoji od sitno kristaliničnog kalcitnog dolomita, intenzivno bioturbiranog, kalupne, interkristalinične i vagi poroznosti. Mjestimično se pojavljuje dolomitizirani greinston s ooidima. U polju Jihar ležište Dl je zasićeno naftom. Ležište C2, je u polju Jihar i Al Mahr uglavnom zasićeno velikim količinama plina i kondenzata, dok je u polju Jazal zasićeno naftom. Ležišne stijene su raspucani vapnenci tipa madston/vekston rjeđe vekston/pekston paraleno uslojeni i anhidritizirani, silificirani, mikroporozni, raspucani slabo uslojeni dolomiti. Važno je napomenuti da se C2 član sastoji od 47+ evaporitnih ciklusa koji ukazuju na pulsirajuću sedimentaciju pri čemu se prvo taložio seji, zacijelo tijekom vlažnih perioda pri donosu sitnog detritusa u bazen (transgresija) smirivanjem sustava taložio se karbonat. Klima je bila suha i topla u svakom slučaju dostatna da svaki ciklus završava evaporitizacijom i taloženjem anhidrita u cijelom prostoru. Debljina i ponavljanje ciklusa ukazuje na utjecaj najmanje dva faktora, klimatske oscilacije i promjene morske razine. Analizom gradijenta tlakova utvrđeno je da naftno ležište D1 i plinsko-kondenzatna ležišta, C2 čine jednu hidrodinamičku cjelinu. Pokrovne stijene ležišta C2 i Dl su debele naslage soli, anhidrita i šejla formacije Kurrachine Anhidrit. Uzorci madstona i šejla Kurrachine Dolomit formacije, ukazuju na osrednji do dobar generativni potencijal i da su u fazi generiranja nafte, TOC prosječno veći od l %, kerogen je tipa II-III. Prema analizi petrofizikalnih podataka, produktivna debljina zrelih matičnih stijena na nekim bušotinama doseže 150 m. Dokazana je povezanost između trijaskih matičnih stijena i trijaskih ugljikovodika, te daje riječ o in situ ugljikovodicima. Usporedno s „ klasičnom" litostratigrafskom korelacijom trijaskih naslaga u kategoriji formacije i člana, zbog praktičnih razloga, lakše korelacije, ali nadasve zbog logičnog i predvidiveg rasporeda ugljikovodika u odnosu na ležišta i podudarnosti s hidrodinamičkim cijelinama, u ovom su radu trijaske naslage po prvi puta podijeljene u megacikluse.

Sirija; Hayan Blok; Palmiridi; nafta; plin; kondenzat; Markada formacija (karbon); Amanus Sand formacija (perm); Amanus Shale fromacija (donji trijas); Kurrachine Dolomit formacija (srednji-gornji trijas)

nije evidentirano