hrvatski

Sinteza i biološka ispitivanja novih C-5 supstituiranih i furo(2, 3-d)pirimidinskih derivata L-askorbinske kiseline

L-askorbinska kiselina (vitamin C) je biološki značajan reducirajući agens zbog svoje 1-okso-2-en-2, 3-diolne strukture. Vitamin C je važan kod prevencije mnogih kroničnih bolesti kao što su skorbut, tumori, cerebralna apopleksija, dijabetes i AIDS, a njegovi derivati značajni su prekursori za sintezu velikog broja biološki aktivnih molekula. Mnogi nukleozidni analozi supstituirani u položaju C-5 pirimidinskog prstena istražuju se kao antivirusni i antitumorski lijekovi, dok su primjerice 5-jod-2'-deoksiuridin i 5-(trifluormetil)-2'-deoksiuridin već godinama u kliničkoj uporabi. Određivanjem odnosa strukture i djelovanja (SAR) pronađeno je da biološka aktivnost nukleozidnih analoga ovisi o supstituentu na položaju C-5 pirimidinskog prstena, te on mora biti elektron-odvlačeći i u konjugaciji s pirimidinskim prstenom. Novi C-5 supstituirani derivati 2, 3-di-O-benzil-4, 5-didehidro-5, 6-dideoksi-L-askorbinske kiseline sintetizirani su Sonogashirinom reakcijom. Osnovni prekursor za kondenzaciju s 5-joduracilom, 5, 6-di-O-acetil-2, 3-di-O-benzil-L-askorbinska kiselina pripravljena je selektivnim zaštićivanjem slobodnih hidroksilnih skupina u položaju 2 i 3, te 5 i 6. Vorbrügenovom kondenzacijom 5-joduracila i 5, 6-di-O-acetil-2, 3-di-O-benzil-L-askorbinske kiseline sintetizirana je 5-joduracil-2, 3-di-O-benzil-L-askorbinska kiselina koja zatim Sonogashirinom reakcijom, tj. paladijem kataliziranom reakcijom s terminalnim alkinima daje nove C-5 supstituirane i furo[2, 3-d]pirimidinske derivate 4, 5-didehidro-5, 6-dideoksi-L-askorbinske kiseline Među novosintetiziranim spojevima spoj 10 je pokazao najizraženija citostatska djelovanja protiv svih ispitanih staničnih linija tumora. Spojevi 6, 7 i 12 pokazali su umjerena inhibicijska djelovanja protiv svih ispitanih staničnih linija tumora. Spojevi 7 i 10 također su pokazali umjerenu, ali specifičnu aktivnost protiv citomegalovirusa (CMV) kod koncentracije pet puta niže od citotoksične

C-5 supstituirani pirimidini; furo(2; 3-d)pirimidini; sinteza; citostatska i antivirusna aktivnost

nije evidentirano