bošnjački

Hemijska istraživanja granata iz metamorfnih stijena južnog oboda krivajsko-konjuškog ultramafitnog masiva

U okviru ofiolitne zone u Bosni postoji šest ofiolitnih kompleksa među kojima je krivajsko-konjuški ultramafitski masiv. U jugoistočnim dijelovima krivajsko-konjuški masiv, u podini, je izgrađen uglavnom od različitih varijeteta amfibolita uz podređene pojave metamorfnih stijena koje ne sadrže amfibole. Najbolje otkriveni pojas amfibolita se nalazi u području sela Vijaka, oko 18 km sjeveroistočnije od Vareša. Pojave granatskih varijeteta metamorfnih stijena su utvrđene na lokalitetima Pobilje, Stupčić II, Selište i Duboki potok. Na temelju petroloških ispitivanja analizirane stijene su svrstane u: - granatdiopsid amfibolitske škriljce, - granatdiopsidhipersten amfibolitske škriljce, - plagioklasgranatne stijene, - granatplagioklas piroksenske škriljce, - plagioklasgranathornblendadiopsidne škriljce, - porfiroblastične hornblenda granatite. Hemijski sastav granata određen je elektronskom mikrosondom, s tim da je u dvije zadnje skupine učešće granata određeno na osnovu optičkih ispitivanja (karakterističnih idiomorfnih formi, zonarne građe, smeđaste boje, izrazitog reljefa, šagrinirane hrapave površine).Analize granata su obračunate kompjuterskim programom Garnet Norm na 12 O i na molne udjele uvarovitne, andraditne, grosularske, piropske, spesartinske i almandinske komponente. Granati pokazuju velike varijacije u hemijskom sastavu. U svim analiziranim uzorcima dominira almandinska i piropska komponenta. U granatima iz granatplagioklas piroksenskih škriljaca učešće piropa i spesartina (Prp 34, 6 %, Sps 1, 4 %) je manje u odnosu na granatdiopsid amfibolitske škriljce (Prp 36, 6 %, Sps 3, 06 %) i granatdiopsidhipersten amfibolitske škriljce (Prp 47, 5 %, Sps 1, 9 %) dok je sadržaj almandinske i grosularske komponente (Alm 45, 5%, Grs 10, 2 %) veći u odnosu na granatdiopsidhipersten amfibolitske škriljce (Alm 33, 7 %, Grs 9, 85 %) i granat-diopsid amfibolitske škriljce (Alm 44, 6 %, Grs 8, 69 %). U plagioklas granatnim stijenama učešće piropa i andradita (Prp 14, 1-14, 6 %, And 5, 55 %) je znatno manje nego u navedenim varijetetima stijena dok je učešće almandinske i grosularske komponente (Alm 62, 8-67, 6%, Grs 12, 3 %) veće. Snimanjem granata tačkastom metodom uočene su razlike u sastavu granata duž profila kroz zrno. Te razlike su uvjetovane promjenama u metamorfnim uvjetima tokom rasta minerala. U večini slučajeva jezgro ima, u odnosu na rub zrna, veći sadržaj grosularske, spesartinske komponente i Fe/Fe+Mg omjera, a smanjen sadržaj piropske i almandinske komponente, što generalno upućuje na progradan metamorfizam. Zapažene su i promjene u tankoj zoni na samim rubovima zrna što je interpretirano kao rezultat retrogradne faze metamorfizma i naglog hlađenja.

granat; metamorfne stijene; Krivaja; Konjuh

nije evidentirano