hrvatski

Vijenac čestitki kao izraz jezične kulture

U tisku i nakladi knjižare Lavoslava Hartmanna (Stjepan Kugli) u Zagrebu je 1911. godine izašao Veliki čestitar ili Vijenac najljepših čestitaka za djecu, mladež i odrasle (treće prerađeno i popunjeno izdanje). I ovo, kao i ostala izdanja Čestitara, priredio je pedagog i književnik Franjo Bartuš. Povezanost čestitke kao vrste uporabnoga teksta i jedne od strategija pozitivne uljudnosti sa situacijskim kontekstom, namjenom te afektivnim odnosom između njezina pošiljatelja i primatelja ogleda se i u samome sadržaju Velikoga čestitara. Primjeri se čestitki u njemu donose podijeljeni u osam cjelina, i to prema dobi recipijenata kojima su namijenjene, prigodi povodom koje se upućuju te načinu oblikovanja njihova sadržaja – u stihu/ stihovima ili u nevezanu slogu. U drugoj se cjelini donose čestitke uz razne darove koje prije samog teksta sadrže i upute (gotovo scensko- didaskalične) za onoga tko ih donosi, a koje nedvojbeno upućuju na usmenost njihova izraza. Posljednja cjelina predstavlja svojevrsni dodatak te sadrži prikazivanja, deklamacije i govore, a uz neka se od njih ponovno donose i didaskalična uputstva. Iz strukture i opsega je pojedine skupine čestitaka vidljivo jesu li zamišljene kao pisani ili usmeni ostvaraj (rutinske formule ili razgovorne formule), a na to upućuje i (ne)navođenje njihova pošiljatelja. Čestitke koje donosi Veliki čestitar analiziraju se u okviru poglavlja kojemu pripadaju i s obzirom na svoju komunikacijsku i pragmatičku funkciju, sadržaj i stilske značajke svakog od zastupljenih tipova te jezičnu analizu na sadržajnom i izraznom, odnosno značenjskom i strukturnom planu (stereotipne formule srodstva, eliptične rečenice, optativ, ustaljene imenske sintagme…). Svaka od u Čestitaru zastupljenih skupina čestitaka čini tako građu koja se promatra na trima razinama – pragmatičko- komunikacijskoj, strukturnoj i značenjskoj. Kao poseban se tip na razini semantičke i strukturne analize izdvajaju pragmatički frazemi čije se značenje ogleda u kontekstu govornoga čina kojim govornik neposredno vrši samu govornu djelatnost, odnosno čestita komu što. Zaključno se provedena analiza promatra kao doprinos i poticaj jezičnoj kulturi u vremenu svog objavljivanja, ali i u kontekstu svojih značajki koje se mogu smatrati univerzalnima.

Veliki čestitar, pragmatički, značenjski i strukturni aspekt čestitki, jezična kultura

nije evidentirano