hrvatski

NASELJA MEĐIMURSKE ŽUPANIJE – OD DEMOGRAFSKI VITALNIH DO DEMOGRAFSKI DEPRESIVNIH PODRUČJA

Starenje stanovništva je važna paradigma društva koja oblikuje rasprave o širokom spektru političkih ideja. U odnosu na druge demografske procese i faze životnog ciklusa, demografsko starenje i njegove implikacije na društvo još uvijek nisu u potpunosti analizirane. Republiku Hrvatsku (RH) obilježava visok stupanj demografske starosti. Dominantni negativni demografski trendovi koji u RH traju od početka devedesetih godina 20 st. utjecali su na pojavu sve većeg broja „demografski depresivnih“ naselja. Demografski depresivna su ona naselja koje obilježava dominantno staro stanovništvo sa značajnim udjelom samačkog stanovništva, izostankom mlađih i zrelih dobnih skupina, inverzijom dobno-spolne piramide te teško dostupnom ili nedostupnom primarnom zdravstvenom uslugom. Primarni cilj rada jest izvođenje indeksa demografskih depresivnih područja (iddp) za sva naselja RH. Izdvojit će se demografski devitalizirana te najvitalnija naselja u Međimurskoj županiji. Analizirat će se struktura stanovništva te dobno-spolne piramide izdvojenih naselja. Usporedit će se vrijednost (iddp) Međimurske županije s ostalim županijama RH. Nadalje, kreirat će se zone dostupnosti primarnih zdravstvenih objekata (opće bolnice, domovi zdravlja i ordinacije opće/obiteljske medicine). Utvrdit će se kakva je dostupnost primarnih zdravstvenih objekata demografski depresivnim naseljima Međimurske županije, budući da su starijim osobama najpotrebnije usluge zdravstvene skrbi. Indeks demografskih depresivnih područja (iddp) izveden je na temelju osam kriterija prema rezultatima popisa 2011. godine: udio stanovnika 0-14 godina (P0-14), udio stanovništva starog 65 ili više godina (P65+), udio stanovništva starog 80 i više godina (P80+), udio stanovništva starog 75 i više godina u stanovništvu 65 i više godina (P75+/P65+), prosječna starost stanovništva (Stx), indeks starenja (is), koeficijent dobne ovisnosti starih (kd, o) te varijabla demografske mase, odnosno broj stanovnika naselja 2011. godine (P2011). Stupanj demografske depresije naselja podijeljen je pet klasa: A - izrazito depresivan prostor, B – slabije depresivan prostor, C – prostor na rubu demografske depresije, D – nedepresivan prostor, E – izrazito nedepresivan prostor. Iddp generiran ja kao srednja vrijednost njihovih naselja. Adrese zdravstvenih centara preuzete su sa stranica Ministarstva zdravstva Republike Hrvatske. Osim podataka Državnog zavoda za statistiku koja se tiču stanovništva, lokacije ordinacija opće/obiteljske medicine preuzete su sa stranica Doma zdravlja Čakovec (URL 3). Maksimalna nelinearna udaljenost do primarnih zdravstvenih objekata postavljena je na 5 km (Jordan i dr., 2004). Naselja koja se nalaze na većoj udaljenosti od navedene ne zadovoljavaju postavljeni standard te se smatraju zabačenima. Prometna mreža Međimurske županije preuzeta je sa stranica Geofabrika. Izvršena je topološka korekcija podataka, a analize dostupnosti zdravstvenih centara izvedene su primjenom GIS alata. Međimurska županija prema izvedenom iddp poslije Grada Zagreba bilježi najveću vrijednost u RH (0, 5336) čime spada u klasu D (nedepresivan prostor). Najlošije vrijednosti bilježe Ličko-senjska i Šibensko-kninska županija koje spadaju u klasu A (izrazito depresivan prostor). Prema izvedenom indikatoru u Međimurskoj županiji identificirano je 28 demografski depresivnih naselja (iddp), od kojih samo Štrigova (0, 125) spada u klasu A (izrazito depresivan prostor). Od ostalih naselja potrebno je istaknuti Toplice Sveti Martin (B - 0, 188) i Badličan (B - 0, 218). U navedenim naseljima prosječna starost iznosi 46, 1 godinu, dok u prosjeku 6, 9% stanovništva živi u samačkim kućanstvima. Najvitalnija naselja su Parag, Kuršanec i Piškorovec. Spadaju u klasu E (izrazito nedepresivan prostor), a zajedničko im je obilježje značajan udio romskog stanovništva: Parag (93, 9%), Kuršanec (63, 7%) i Piškorovec (98, 8%). Prosječna starost ovih naselja iznosi 20, 9 godina, dok u prosjeku tek 1, 7 % stanovništva živi u samačkim kućanstvima. Parag je na nacionalnoj razini prepoznat kao demografski najvitalnije naselje. Izvedene dobno spolne piramide vitalnih i depresivnih naselja potvrđuju dosljednost generiranog iddp. Prema zadanom standardu udaljenosti (5 km) Međimursku županiju obilježava visoka dostupnost primarnih zdravstvenih ustanova. Naime, od 28 demografski depresivnih naselja samo Praporčan (E) i Oporovec (E) nemaju dostupne primarne zdravstvene objekte. Zaključak: Međimurska županija prema izvedenom iddp uz Grad Zagreb bilježi najbolje rezultate u RH. Međutim, obilježava je velika varijabilnost i raspon rezultata (od izrazito depresivnog do izrazito nedepresivnog prostora) što ukazuje na nemogućnost donošenja jedinstvenih mjera i politika. Identificirana vitalna naselja u budućnosti imaju potencijal postanka demografskog resursa Županije. Međutim za to je potrebno provođenje sustavnih mjera (obrazovanje djece, formalni rad, uklanjanje socijalne distance) usmjerenih prema uspješnijoj integraciji romskog stanovništva. U kontekstu demografskih depresivnih naselja potrebno je raditi na donošenju mjera usmjerenih prema revitalizaciji tih prostora i pružanju različitih potpora (dostojanstveno starenje) starom stanovništvu.

demografski depresivna naselja, demografski vitalna naselja, indeks demografski depresivnih područja, Međimurska županija.

nije evidentirano